Баньяруанда бетінің кодын көру

{{Этникалық топ
|атауы      = Баньяруанда
|төл атауы  = Киньяруанда
|сурет      = Batwa women in Burundi cropped.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 5,6 млн.
|аймақ      = {{Байрақ|Руанда}}, {{Байрақ|Конго Демократиялық Республикасы}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[баньяруанда тіл]]
|діні       = дәстүрлі сенім-нанымдар
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Баньяруанда''' (''Киньяруанда'') — [[Руанда]] Республикасында, [[Конго Демократиялық Республикасы]]ның іргелес аймақтарында және [[Уганда]]дағы Джинджа қаласының төңірегінде тұратын халық. Жалпы саны 5,6 миллион адам. (1967).<ref>Большая советская энциклопедия - баньяруанда http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D1%8F%D1%80%D1%83%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0</ref>

== Тілі ==
[[Баньяруанда тіл]]і банту тілдер отбасының солтүстік тобына жатады, шығу тегі, тілі және мәдениеті бойынша барундиге жақын.<ref>Значение слова БАНЬЯРУАНДА в Большой советской энциклопедии, БСЭ https://slovar.cc/enc/bse/1976141.html</ref>

== Діні ==
Дәстүрлі сенім-нанымдар ата-баба культімен ұштасқан. Отаршылдық үстемдік орнағаннан кейін ежелгі наным-сенімдермен бірге [[христиандық]] таралды.<ref>Советская историческая энциклопедия https://slovariki.org/sovetskaa-istoriceskaa-enciklopedia/1629</ref>

== Тарихы ==
Баньяруанда әр түрлі антропологиялық типтегі және этникалық түрдегі халықтардың дәйекті қоныс аударуы мен араласуы нәтижесінде қалыптасты. Бұл аумақтың ежелгі халқы - пигмейлер (батва аңшылары, егіншілері және баренга ұсталары) бахуту қоныстанушылары - банту тілінде сөйлейтін егіншілерге бағындырылып, ішінара ассимиляцияланды. Шамамен 15 ғасырда шағын мемлекеттер құрды, олар ішінара бағындырылып, Руанда мемлекетіне, нилоттық малшылармен біріктірді. 

19 ғасырдың басына қарай олар қызмет түріне байланысты касталық тұйық әлеуметтік топтардың тарихи қалыптасқан [[иерархия]]сы бар, күшті орталықтандырылған феодалдық мемлекет болды: батва – қоғамдағы орны бойынша құмырашылар, париялар; бахуту - шаруалар (егіншілер), салық салынатын тап; батутси – малшылар, феодалдық ақсүйектер. 19 ғасырдың аяғында бельгиялық отаршылдық үстемдік орнағаннан кейін отаршылдар Руанданың қоғамдық және мемлекеттік құрылымын сақтап қалды, оны өз бақылауына және басқаруына алды.<ref>Советская историческая энциклопедия https://gufo.me/dict/history_encyclopedia/%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AC%D0%AF%D0%A0%D0%A3%D0%90%D0%9D%D0%94%D0%90</ref>

== Өмір салты ==
Дәстүр бойынша, руандалық неке жасындағы әйелдер мен руандалық жоғары лауазымды ер адамдар Амасунзу шаш үлгісін қояды. Баняруанда дәстүрлі сәндік-қолданбалы бұйымдардың едәуір мөлшерін шығарады. Өрілген себеттер мен тостағандар кең таралған. Басқа қолөнерге қыш және ағаш ою жатады. 

Дәстүрлі тұрғын үй стильдері жергілікті материалдарды пайдаланады, шатыры бар дөңгелек немесе тікбұрышты сазды үйлер (някаци деп аталады ) ең көп таралған. Үкімет оларды гофрленген темір сияқты заманауи материалдармен алмастыру бағдарламасын бастады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Африка халықтары}} 
[[Санат:Руанда халықтары]]
[[Санат:Конго Демократиялық Республикасы халықтары]]
[[Санат:Уганда халықтары]]