Геоботаника бетінің кодын көру

{{Ботаника}}
[[Сурет:Franz Josef Ruprecht by IN Kramskoj.jpeg|thumb|left| Ф.И.Рупрехт]]
'''Геоботаника''' , ''фитоценология'' (''{{lang-el|ge}} — жер және ботаника'') — жердің өсімдік жамылғысы, оның құрылымы, өсімдіктер бірлестігінің (''фитоценоздардың'') таралу заңдылығын, құрылысын, дамуын, олардың қоршаған ортамен байланысын зерттейтін ғылым; ботаниканың бір тарауы; жер бетінде [[өсімдіктер]]дің және өсімдіктер кауымдастығының таралуын және таралу зандарын зерттейтін биогеографиянын бір саласы.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология. Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3</ref><ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref>

Геоботаника  терминін [[1886]] жылы орыс ботанигі [[Франц Иванович Рупрехт|Ф.И.Рупрехт]] пен неміс ғалымы [[Август Гризебах|А.Гризебах]] ұсынған. 
* Геоботаниканың қалыптасқан бірнеше ғылыми мектептері бар: француз-швейцарлық (''Браун — Бланке''), скандинавиялық (''Е. Дюрие''), ағылшын-американдық (''Ф.Е. Клементс, И.Г. Генслей''), ресейлік (''В.Н.Сукачев, В.В.Алехин'').
* Геоботаниканың нысанына [[фитоценоз]] бен оны түзетін өсімдік жамылғысы жатады. Жеке ғылым ретінде XIX ғасырдың ортасы мен XX ғасырдың басында калыптасты. Геоботаника физикалық географиямен, [[гидрология]]мен, [[геоморфология]]мен, [[климатология]]мен, топырақтанумен және тағы да басқалары ғылымдармен тығыз байланысты. 
* ''"Геоботаника"'' терминін алғаш рет [[неміс]] ғалымы А.Гризебах ұсынды (''[[1866]]'').

== Қазақстанда қалыптасуы ==
Қазақстанда жүйелі түрде геоботаникалық зерттеулер [[1932]] жылы бұрынғы [[КСРО]] ғылым академиясының Қазақстандық базасының ботаникалық секторы ұйымдастырылған соң, кейін [[1946]] жылы [[Қазақстан]] ғылым академиясының Ботаникалық институты (''қазіргі Ботаникалық және фитоинтродукция институты'') құрылғаннан кейін кең көлемде жүргізіле бастады. 
* Қазір республикада геоботаника  саласында: 
** өсімдіктер бірлестіктерінің құрылысы мен бөлінуінің заңдылығын зерттейтін — морфологиялық; 
** олардың қоршаған орта мен байланысын анықтайтын — ''экологиялық''; 
** жер бетіндегі өсімдіктер түріне қарап, жер асты суын, топырақтың тұздылығын, жер бетіне жақын кен байлықтарын анықтайтын — көрсеткіштік (''индикациялық''); 
** жер бетіне таралу заңдылығын ашатын — географиялық және жалпы салалық бағыттар белгілі. 
* [[1951]] — [[1952|52]] жылдары [[Каспий]] маңы геоботаникалық экспедициясы [[Еділ]] мен [[Жайық]] өзендері аралығындағы шөл және шөлейт жерлердегі жайылым өсімдіктерін зерттеп, картаға түсірді (''Б.А. [[Борис Александрович Быков|Быков]]''). 
* [[1963]] — [[1965|65]] жылдары [[Павлодар облысы]]ның аумағы картаға түсірілді (''С.А. Арыстанғалиев, И.О. Байтулин, Ө.Қ. Қисықов''). 
* Көп жылдық зерттеулер нәтижесінде өсімдік топтарының құрамы мен құрылысы, аймақтық ерекшеліктері, олардың жайылым мен шабындықтардағы маусымдық динамикасы, биол. өнімділігі, жайылым-шабындықтардағы жемшөптік, өсімдік түрлерінің антропогендік ауысулары анықталды (''[[Н.В. Павлов]],[[Е.А. Ақелеуов]], [[Байтулин]]''). Қазақстанда геоботаникалық зерттеулер мен Қазақстан ғылым академиясының [[Ботаника]] және фитоинтродукция ғылыми-зерттеу институты, республикадағы жоғары оқу орындарының тиісті кафедралары шұғылданады.

==Геоботаникалық карталар==
Әр түрлі дәрежедегі (''ассоциациядағы, формациядағы, тағы да басқалары'') өсімдік бірлестігінің кеңістіктегі орналасуын, олардың кеңістіктегі қиюласуларын (''кешендерін, қатарларын'') және ортамен байланыстарын көрсететін карталар. 
* Геоботаникалық карталар'' әмбебап және арнаулы'' деп бөлінеді. 
** Әмбебап геоботаникалық карталарда табиғи және байырғы өсімдіктер бірлестігі мен адам қарекетінің әсерінен пайда болған бірлестіктері көрсетіледі. 
** Арнаулы геоботаникалық карталарда өсім-діктердің шаруашылық түрғыдан пайдаланылу ерекшеліктері (''ресурстық карталар, олардың ішінен малазығындық ресурстар, ормандар және тағы да басқалары карталар, индикациялық карталар'') бейнеленеді.<ref>Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6</ref>

== Зерттеу пәні ==
Геоботаниканың зерттеу нысаны [[өсімдік жамылғысы]] болып табылады. Бір жағынан, флораны, екінші жағынан, өсімдіктер қауымдастығының немесе фитоценоздардың жиынтығын қамтиды. [[Фитоценоз]] — бұл өсімдіктер қауымдастығының кеңістіктік бірлігі, ол флористикалық құрамның, құрылымның, тіршілік ететін өсімдіктер арасындағы қатынастардың біртектілігімен сипатталады. Жеке аймақтардың немесе жер бетінің аймақтарының фитоценоздарының жиынтығы [[өсімдік жамылғысы]] деп аталады (мысалы, Еуропаның өсімдік жамылғысы, Ақмола облысының өсімдік жамылғысы және т.б.).

== Дереккөздер==
<references/>

[[Санат:Жер туралы ғылымдар]]