Геохимиялық айналым

Геохимиялық айналым — Жердің геол. даму барысында хим. элементтердің орын ауыстырып, физ., хим. өзгерістерге ұшырап минерал түзіп, изотоптық құрамы өзгеріп, қайтадан бастапқы күйіне келуіне себепші болатын, бір-біріне жалғаса өтетін геохим. процестер жиынтығы. Геохимиялық айналым атауын 1922 ж. А.Е. Ферсман ұсынған. Геохимиялық айналым барлық хим. элементтердің Жер қыртысында үздіксіз өтіп жататын түрленуін бейнелейді. Жер қыртысының басты Геохимиялық айналымна: 1) түрлі құрамды магмалық жыныстардың түзілуіне себепші болатын магманың кристалдануы кезіндегі жіктелу; 2) эндогендік процестермен байланысты постмагматикалық түрленулер; 3) түп жыныстардың үгілуінен түзілген борпылдақ шөгінділердің сумен шайылып, хим. құрамына қарай жіктелуі және олардың теңізге түскеннен кейін шөгінді жыныстар түзілуінің әуелгі және кейінгі диагенезі кезінде түрлі фацияларға бөлінуі; 4) элементтердің шашырауы мен топталуына ықпал ететін эпигенетикалық өзгерістер мен метаморфтану; 5) гранитке айналдырушы газ бен сұйықтардың әсерінен түзілетін гранит-гнейстер мен граниттер, т.б. жатады. Табиғатта жеке элементтің, элементтер тобының Геохимиялық айналымын байқауға болады. Геохимиялық айналымға органик. дүниенің тіршілігімен байланысты биогендік айналыс та әсер етеді. Мыс., өсімдіктер мен жануарлар су, ауа, топырақ және түрлі шөгінді жыныстардан көптеген хим. элементтерді бойына сіңіреді. Жануарлар мен өсімдіктер тіршілігін жойғанда олардағы хим. элементтер шөгінді жыныстарға қайта оралады да, өздерінің Геохимиялық айналымын одан әрі жалғастыра береді.

Дереккөздер

“Қазақ Энциклопедиясы”, 2-том