Жобалауды автоматтандыру

Жобалауды автоматтандыру (Автомат проектирования) — есептеуіш және ұйымдастыру техникасы құралдарын, аспаптарды, машиналарды, жүйелерді, құрылыстарды және тағы басқа (жобаланудағы бұйым сипаттамасының есептерінен дайын үлгінің техникалық құжаттамасы мен сынақ нәтижелерінің талдауына дейін) жобалауды автоматтандыру. Жобалауды автоматтандыру дамуының негізгі бағыты — математикалық, бағдарламалық және ақпараттық қамтамасыз ету техникалық құралдарының (ЭЕМ, алфавиттік-сандық және графикалық ақпаратты кодтаушылар және тағы басқа) жиынтығы болып табылатын жобалаудың автоматтандырылған жүйесін (ЖАЖ) пайдалану. Жобалауды автоматтандыру құрылымдау құжаттамасының сапасын жоғарылатады және жобалау мерзімін едәуір азайтады. Жобалауды автоматтандыру — құралдарды, машиналарды, жүйелерді, т.б. жобалау процесінде, яғни жобаланатын зат қасиеттерін есептеуден бастап дайын болған үлгінің техникалық құжаттарын жасау мен оны тан өткізу нәтижелерін талдауға дейінгі процестерге есептеу техникасын қолдану. Қазіргі кезде математикалық, бағдарламалық, информациялық ақпараттармен қамтамасыз етілген ЭЕМ, графосызғыш, графикалық ақпаратты кодтауыш секілді техникалық құралдар негізінде құрылған жобалаудың автоматтандырылған жүйесін (ЖАЖ) қолдану Жобалауды автоматтандыруды дамытудың негізгі бағыты болып саналады. ЖАЖ-ды математикалық қамтамасыз ету — жобаланатын нысанның математикалық моделін, жобалау алгоритмін, алгоритмдік тілді, терминологияны, арнайы стандарттарды жасау. Бағдарламалық қамтамасыз ету — операциялық жүйе, бағдарламалау тілдерінен аударатын транслятор, супервизор, қолданбалы бағдарламалар пакеттері кіретін басқарушы бағдарламалар жиынтығы. Бағдарламалық қамтамасыз етуге жобалаудың стандарт процедурасы, типтік жобалау шешімдері, жобаланатын нысанның типті элементтері туралы жазылған құжаттар жатады. Республикада Жобалауды автоматтандыру саласындағы ғылыми-зерттеу және оны іс жүзінде қолдану жұмыстары 20 ғ-дың 60-жылдарынан бастап Қазақ политехникалық институтында (қазіргі ҚазҰТУ), Химиялық машина жасауды жобалау және ғылыми-зерттеу институтында (“Гипро НИИ Химмаш”), Мемл. Орта Азиялық аймақтық астық дайындау өнеркәсібін жобалау және ғылыми-зерттеу институтында (“ГосНИИ Средазпромзернопроект”), Қазақ өнеркәсіп құрылысын жобалау және ғылыми-зерттеу институтында (“Казпромстрой НИИ проект”), т.б. жүргізілді. Технологиялық процестердің автоматтық басқару жүйесіндегі Жобалауды автоматтандырудың теориялық негіздері мен жүйесін (Ә.Әшімовтың басшылығымен), сондай-ақ, түсті металлургия кәсіпорындарындағы газды тасымалдау мен тазартудың өнеркәсіптік кешендерін Жобалауды автоматтандырудың теориялық принциптері мен жүйелері жетілдірілді (Әшімов, Г.М. Тоқтабаев). Астықты сақтау мен қайта өңдеу жөніндегі кәсіпорындарда Жобалауды автоматтандырудың теориялық негіздерін дамыту және жетілдіру туралы ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізіліп, өнеркәсіптік пайдалануға берілді (Т.В. Оразбаев, Р.У. Ыбыраев, т.б.). Өнеркәсіптік үйлерді жобалаудың қаражаттық құжаттамаларын жетілдіруді автоматтандырудың кешендік жүйесі жете зерттеліп, өндіріске енді (В.М. Шершнев, В.А. Изатов, т.б.). Қазіргі уақытта Жобалауды автоматтандыру біртұтас ЭЕМ-дер көмегімен атқарылады.

Дереккөздер:

Қазақ ұлттық энциклопедиясы