Киото бетінің кодын көру

{{Елді мекен
|статусы = [[Жапония]]ның [[Үкіметтің жарлықтары бойынша белгіленген қалалар|белгіленген қала]]ларының бірі
|басшысы=Даисаку Кадокава|lon_min=45|lon_deg=135|lat_min=01|lat_dir=N|lat_deg=35|сандық идентификаторы=|ауданы=827,83 км²|құрылған уақыты=794 жыл|басшының түрi=Мэр|қазақша атауы=Киото|әкімшілік бірлік түрі=[[Префектура]]|әкімшілік бірлігі=Киото|елтаңба сипаттамасы=|елтаңба=Emblem of Kyoto, Kyoto.svg|ту=Flag of Kyoto City.svg|сурет атауы=Үстінен астыға, сол жақта оңға: То-дзи, қазіргі Киотодағы Гион мацури, Фусими Инари храмы, Киотоның Императорлық сарайы, Киёмидзу-дэра, [[Кинкаку-дзи]], Понто-тё пен Майко аудандары, Гинкаку-дзи храмы, Киото қаласының орталығы, Киото мұнарасы|сурет=Kyoto_montage.jpg|ел=Жапония|шынайы атауы={{lang-ja|京都市}}|lon_dir=E|бұрынғы атаулары=Хэйан}}

'''Киото''' ([[жапон тілі|жапон]]. 京都 Kyōto-shi) — [[Жапония|Жапонияның]] [[Үкіметтің жарлықтары бойынша белгіленген қалалар|үкіметінің жарлықтары бойынша белгіленген қала]]; халқы шамамен 1,5 млн адам. [[Хонсю]] [[Арал|аралының]] орталығында, Кансай регионының орталығында орналасқан. [[Киото префектурасы|Киото префектурасының]] орталығы болып келеді.

[[794 жыл|794 жылдан]] [[1984 жыл|1984 жылға]] дейін [[Жапония|Жапонияның]] астанасы болды.

== Географиясы ==
Қала [[Киото таулары]] мен [[Киото ойпаты|ойпаты]] маңайында орналасқан. Таулардың жарылған жерлері қаланың шекарасының рөлін атқарады.

Киотоның теңізге шыға алмағандығы және оның жалпы орналасуы климатының [[Қоңыржай климат|қоңыржай]] және [[Континенттік климат|континенттік]] болғандығына себеп болып келеді. [[Тамыз|Тамыздағы]] орташа жоғары температурасы – 28,2 °C болғанымен қаланың климаты суық және құрғақ. Маусымнан қыркүйекке дейін жаңбыр жауатын мезгіл болып келеді. Жылғы жауын шашын орташа мөлшері 1491 мм.

==Тарихы==
=== Жаңа заман ===
[[1568 жыл|1568 жылы]] Киото регионалды басшы [[Ода Нобунага]] басшылығында болады. Ол қираған қаланың қайта құрылуын бастады. [[Ода Нобунага|Ода]] Императорлық сарайын мен Нидзё мұнарасын қалпына келтіреді де, астананың экономикалық жағдайын дұрыстайды. Оның қорғауының астында қалада [[Иезуиттер]] бастаған [[Христиандық|христиан миссиясы]] жүреді. Одадан кейін болған [[Тоётоми Хидэёси]] өзінің ізашарының жоспарын жалғастырады. [[1590 жыл|1590 жылы]] ол қалада жаңа жол жүйесін құрастырады, кварталға бөліну жүйесін енгізеді де, қаланың орталығында орналасқан монастырьлерді Тэраноути ауданына көшіреді. Киотода Дзюракудай сарайының, Ниси-Хонгандзи монастырінің және қала маңындағы Фусими мұнарасының құрыстырады.

Токугава сёгунатының құрылуыан кейін мемлекеттің саяси ордасы [[Токио|Эдо]] қаласы болып кетеді. Алайда, Киото Жапонияның астанасы мен Император резиденциясы болып қала берді. Киото қаласының қауіпсіздігін сақталуы мақсатымен [[Токугава Иэясу]] Нидзё қамалын салады.

[[File:Киото, главная улица, 1891.jpg|thumb|[[Киото]], [[1891]]]]

XVII—XIX ғасырларда Киото елдің ең бай қалаларының бірі болады. Оның халық саны 400 мың адам болды және ол Жапонияда [[Токио|Эдо]] мен [[Осака (қала)|Осакадан]] кейін ең үлкен қала болған.

1864 жылы өрттен Киото қатты зақымданады, қаланың көпшілігі зардап шегеді, 28 мың үй толықтай жойылады. жылы Киотода [[Мэйдзи жаңғыртуы]] өтеді, және Император астананың [[Токио|Токиоға]] аты өзгерген Эдоға көшірілуін жариялайды. Император сарайының көшуіне байланысты Киото өзінің мың жылдық Астана атағын жоғалтады.

[[Екінші дүниежүзілік соғыс]] кезінде Киото [[АҚШ|американдықтардың]] атомдық жаруға жоспарланған қалалардың бірі болған. Осының себептерінің бірі – қаланың ауқымдылығы. Алайда бұған АҚШ Әскер министрі [[Генри Стимсон]] қарсы болған, өйткені ол Киотода өзінің бал айын әйелімен бірге өткізген. Оның сөзі бойынша, [[жапондықтар|жапондықтардың]] ежелгі мәдениеттік және діни орталығының бұзуы АҚШ абыройына зақым келтіреді. Лесли Гровс пен басқа комитет мүшелерінен қолдауды ала алмаған Генри Президент [[Гарри Трумэн|Труманға]] жүгінеді де, оны көндіртеді.

== Климаты ==
<div style="max-width:75%">{{Қаланың ауа райы||Қаз_ор_мин=12.7|Сәу_ор=13.9|Нау_ор=7.6|Ақп_ор=4.5|Қаң_ор=4.0|Жыл__ор_мин=11.0|Жел_ор_мин=2.3|Қар_ор_мин=7.0|Қыр_ор_мин=19.5|Мау_ор=22.4|Там_ор_мин=23.7|Шіл_ор_мин=22.7|Мау_ор_мин=18.2|Мам_ор_мин=13.4|Сәу_ор_мин=8.7|Нау_ор_мин=3.0|Ақп_ор_мин=0.7|Мам_ор=18.7|Шіл_ор=26.5|Жыл__ор_макс=20.4|Мам_ор_ж-ш=153.7|Жел_ор_ж-ш=39.8|Қар_ор_ж-ш=69.5|Қаз_ор_ж-ш=112|Қыр_ор_ж-ш=202.6|Там_ор_ж-ш=142.8|Шіл_ор_ж-ш=234.6|Мау_ор_ж-ш=247.6|Сәу_ор_ж-ш=151.8|Там_ор=27.7|Нау_ор_ж-ш=110.6|Ақп_ор_ж-ш=65.8|Қаң_ор_ж-ш=50.4|Жыл__ор=15.3|Жел_ор=6.5|Қар_ор=11.5|Қаз_ор=17.1|Қыр_ор=23.4|Қаң_ор_мин=0.3|Жел_ор_макс=11.3|Жер_ілік=Киотоның|Там_а_макс=|Ақп_а_мин=|Қаң_а_мин=|Жыл__а_макс=|Жел_а_макс=|Қар_а_макс=|Қаз_а_макс=|Қыр_а_макс=|Шіл_а_макс=|Сәу_а_мин=|Мау_а_макс=|Мам_а_макс=|Сәу_а_макс=|Нау_а_макс=|Ақп_а_макс=|Қаң_а_макс=|Дерекнама=www.climate-charts.com|Нау_а_мин=|Мам_а_мин=|Қар_ор_макс=16.8|Нау_ор_макс=12.8|Қаз_ор_макс=22.3|Қыр_ор_макс=28.3|Там_ор_макс=32.9|Шіл_ор_макс=31.3|Мау_ор_макс=27.3|Мам_ор_макс=24.4|Сәу_ор_макс=19.6|Ақп_ор_макс=9.2|Мау_а_мин=|Қаң_ор_макс=8.5|Жыл__а_мин=|Жел_а_мин=|Қар_а_мин=|Қаз_а_мин=|Қыр_а_мин=|Там_а_мин=|Шіл_а_мин=|Жыл__ор_ж-ш=1581,2}}</div>

== Әкімшілік бөлінісі ==
<center>
{|class="wikitable sortable" width="65%"
|-
!bgcolor="#F1F0ED" width="1%" class="unsortable"|№
!bgcolor="#F1F0ED" width="10%"|Қазақша аты
!bgcolor="#F1F0ED" width="10%"|Жапонша аты
!bgcolor="#F1F0ED" width="10%"|Ауданы<ref name="Жапония 2015 халық санағы">{{cite web |url = https://www.e-stat.go.jp/SG1/estat/GL38020103.do?_toGL38020103_&tclassID=000001077468 |deadlink = no |archive-url = |archive-date = |title = Жапонияның 2015 жылғы халық санағы|author = |date = |website = |publisher = Жапонияның ішкі істер мен коммуникация министрлігі |access-date = 2017-10-20 |lang = ru }}</ref>
!bgcolor="#F1F0ED" width="10%"|Халық саны<ref name="Жапония 2015 халық санағы"/>
!bgcolor="#F1F0ED" width="10%"|Тығыздығы<ref name="Жапония 2015 халық санағы"/>
|-
|01
|Камигё
|上京区
| align="right" |7,03
| align="right" |{{formatnum:85113}}
| align="right" |{{formatnum:12107.1}}
|-
|02
|Кита
|北区
| align="right" |84,88
| align="right" |{{formatnum:119474}}
| align="right" |{{formatnum:1259.2}}
|-
|03
|Минами
|南区
| align="right" |15,81
| align="right" |{{formatnum:99927}}
| align="right" |{{formatnum:6320.5}}
|-
|04
|Накагё
|中京区
| align="right" |7,41
| align="right" |{{formatnum:109341}}
| align="right" |{{formatnum:14755.9}}
|-
|05
|Нисикё
|西京区
| align="right" |59,24
| align="right" |{{formatnum:150962}}
| align="right" |{{formatnum:2548.3}}
|-
|06
|Сакё
|左京区
| align="right" |246,77
| align="right" |{{formatnum:168266}}
| align="right" |{{formatnum:681.9}}
|-
|07
|Симогё
|下京区
| align="right" |6,78
| align="right" |{{formatnum:82668}}
| align="right" |{{formatnum:12192.9}}
|-
|08
|Укё
|右京区
| align="right" |292,07
| align="right" |{{formatnum:204262}}
| align="right" |{{formatnum:699.4}}
|-
|09
|Фусими
|伏見区
| align="right" |61,66
| align="right" |{{formatnum:280655}}
| align="right" |{{formatnum:4551.7}}
|-
|10
|Хигасияма
|東山区
| align="right" |7,48
| align="right" |{{formatnum:39044}}
| align="right" |{{formatnum:5219.8}}
|-
|11
|Ямасина
|山科区
| align="right" |28,70
| align="right" |{{formatnum:135471}}
| align="right" |{{formatnum:4720.2}}
|-
|}
</center>

==Халқы==
Халық саны – 1 464 890 адам (1 қазан 2020), және тығыздығы — 1769,55 адам./км².

== [[Бауырлас қала|Бауырлас қалалары]] ==
Киото қаласының 10 бауырлас қалалары бар.
{| class="wikitable" style="background:#ffffef; float:center;"
|-
! style="background:#811541" | <span style="color:white;">Бауырлас қала</span>
! style="background:#811541" | <span style="color:white;">Жылы</span>
! style="background:#811541" | <span style="color:white;">Мемлекет</span>
|-
| [[Бостон]] ||-|| {{Байрақ|АҚШ}} 
|-
|[[Париж]]||-|| {{Байрақ|Франция}} 
|-
| [[Кёльн]] ||-|| {{Байрақ|Германия}} 
|-
| [[Прага]]||-||{{Байрақ|Чехия}} 
|-
| [[Флоренция]]||-||{{Байрақ|Италия}} 
|-
| [[Киев]]||-||{{Байрақ|Украина}} 
|-
| [[Сиань]]||-||{{Байрақ|Қытай}} 
|-
| [[Гвадалахара]]||-||{{Байрақ|Мексика}} 
|-
| [[Чинджу]]||-||{{Байрақ|Оңтүстік Корея}} 
|-
| [[Загреб]]||-||{{Байрақ|Хорватия}} 
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Жапония қалалары]]