Марс (планетааралық автомат стансалары)

'Марс — Марс планетасын және планетааралық кеңістікті зерттеуге арналған кеңестік планетааралық автомат станциялар.

Массасы 893,5 кг, ұзындығы 3,3 м, диам. 1,1 м, ең алғашқы “М.-1” автомат ст. 1962 жылғы 1 қарашада ұшырылды.
Оның борты екі бөліктен тұрады:

• орбиталық
• планеталық

Орбиталық бөлігінде Марс планетасына қарай ұшуды қамтамасыз ететін аппаратуралар, ал планеталық бөлігінде Марс планетасын жақын аралықтан зерттеуге арналған приборлар топтастырылды.

“М.-1” автомат ст. ғарыш кеңістігін зерттеу, планетааралық қашықтықтағы радио байланысты тексеру, планетаны суретке түсіру жұмыстарын жүргізді (Күннен 1 — 1,24 а. б. қашықтықта). 1971 ж. “М.-2” (19 мамырда) және “М.-3” (28 мамырда) автомат ст-лары ұшырылды. Бұлардың салм. 4650 кг, құрылысы “М.-1”-ден өзгеше жасалды. Оларда орбиталық бөлік және планета бетіне қондырылатын аппаратуралар болды. 1971 ж. 27 қарашада ұшырылған “М.-2” автомат ст-ның траекториясы Марс бетінен 1380 км қашықтықта өтті. 1971 ж. 2-желтоқсанда “М.-3” ст-нан планетаға қонатын аппарат бөлініп шығып, Марстың оңт. жарты шарына барып түсті; планета бетінің кескін сигналын бере бастады. “М.-2”, “М.-3” ст-лары 8 айдан астам уақыт Марс серігінің орбитасынан зерттеу жұмыстарын жүргізді. 1973 ж.Марс планетасына бағыттап 4 автомат ст. ұшырылды. “М.-4” пен “М.-5” Марстан 2200 км қашықтықтан ұшып өтті. “М.-6” мен “М.-7” 1974 ж. наурыз айының алғашқы жартысында Марс планетасының аймағына жетті. “М.-6” автомат ст-ның қону аппараты 12 наурызда планетаға қонды. 1962 — 74 ж. аралығында барлығы 7 “М.” ұшырылды. Олардың көмегімен Жер және Марс орбиталарының аралығындағы ғарыштық кеңістіктің физ. қасиеттері туралы жаңа мәліметтер алынды; Марс атмосферасының құрылымы, топырағының хим. құрамы мен физ.-мех. қасиеттері зерттелді. Автоматты ст-лардан алынған суреттер арқылы планетаның оптик. сығылуын, рельефтің профилін салу, Марстың түрлі-түсті кескінін алуға мүмкіндік туды. Кейбір автоматты ст-ларға кеңестік ғыл. аппаратуралармен қатар француз ғыл. аппаратуралары орнатылды. “М.” сериялы ғарыштық аппараттарды ұшыру “Молния” және “Протон” атты ракета тасығыштар көмегімен жүзеге асырылды. 2003 ж. 30 желтоқсанда Европалық ғарыш агенттігінің Марс Экспресс ст. “Beegle-2” робот-биологты М. планетасына жеткізді. Марста тіршілік бар ма деген сұраққа жауап іздеген робот-биолог технол. есептеулердегі жіберілген қателіктерге байланысты істен шықты. 2004 жылдың басында АҚШ Аэронавтика және ғарыш кеңістігін зерттеу жөніндегі ұлттық басқармасы (NASA) жіберген “Оппротунит” және “Сприт” марсоходтары Марс планетасына қонып, Жерге Марс туралы қажетті деректерді жібере бастады.