Нагорный қорымы

Нагорный Қорымы б.з.б. 5-4 ғ-лардан сақталған ғұрыптық жерлеу орындары. Ақтөбе обл., Мартөк ауд., Нагорное а-ның оңт,-де 9-10 км жерде. Ақтөбе - Маратөк автомоб. жолының сол жағында, биік жотаның үстінде. 1981-1982ж. Орт. Қазақстан археол. экпед. (жетек. М.Қ.Қыдырбаев Ж. Құрманқұлов,Т.И. Кулик ) зерттеген.Қорымдағы оба саны 9. Обалар топырақтан үйіліп, іргесі ормен қоршалған. Обалардың көлемі әр түрлі, ең ірілерінің биікт. 2,5 м-ге жуық,диам.40 м-ге жетеді,қалғандарының биікт. 0,5-1,5 м., диам. 10-25 м. Осы аймақта суландыру жүйесінің қондырғылары салынатын болғандықтан қорымдағы барлық обалар қазылып зерттеледі. Зерттеу нәтижесінде Бат.Қазақстанда б.з.б. 1-мыңжылдықтың орта кезінде тіршілік еткен савромат-сармат тайпаларының әлеум. құрылымын, діни сенімін, материалдық мәдениетін, өнерінің даму дәрежесін көрсететін сан алуан қәбір құрылыстар мен бұйымдар табылып, отандық археологияға тың серіпін әкеді. Нагорный қорымы кқп адам жерленген дромостық қабірлерімен ерекшелінеді. Аум. 200-250 метр квадрат шамасына жететін үлке ағаш құрылыстар астында кейде ор қазылып, ол 10-15 мәйіт орналастыруға жететіндей жасалынған мәйіттер мазарға бөренеден тұрғызылған арнаулы дәліз арқылы біртіндеп енгізілген. Мыс., 2- обаға 12 кісі жерленген, олардың 11-і жауынгерлер, біреуі жасөспірім қыз. Негізінен Н. қ-ндағы обаларда жерленген кісілер қалың етіп балшықпен сыланған еден үстіне жатқызылған. Кейбіреуін ағаштан жасалған зембілмен қойған.Жерленген адамдардың қасына олардың тірі кезінде атқарған қызметтерінен хабар етеді. Мыс., қайтыс болған кісі ержүрек жауынгер, әскербасы болған жағдайда қару жарағымен, ат- әбзелдерімен жерленген.Сол сияқты абыз болса, тастан қашап, ғажап өрнектелген құрбандық ыдыстары, қола айналары, ал емшілерге қалталарға жеке-жеке салынған минералдар және де әсем өрнектелген кішкене керамика ыдыстарына сұйық емдік заттар құйылып қоятын болған. Олардың арасынан сабы сүйектен жасалған скальпель сияқты шағын пышақтар да табылды. Н. қ-нан алынған ахреол. деректер б.з.б. 5-4 ғ-лар кезінде Елек өз-нің оңт.жағалауында кең даланы мекен еткен савромат тайпаларының рухани және әлеум. дамуының жоғары сатыда болғандығын көрсетеді. Аң нақыштармен өрнектелген және құйып жасалынған қола, сүйек бұйымдар, олардың қолөнері мен дүниетанымының биік дәрежеде болғандығын айғақтайды. Кейбір керамика бетінде таңбалар қазақ руларының таңбаларына ұқсас.

Дереккөздер: "Қазақ энциклопедиясы" 6 -шы том Қ-Н