Огайо бетінің кодын көру

{{ambox
| text = Бұл мақаланы оқу барысында түсінбеушілік туындауы мүмкін, қайта жазып шығу керек.
}}
{{АҚШ штаты
|атауы = Огайо
|шынайы атауы = State of Ohio
|ту = Flag of Ohio.svg
|белгісі = Seal of Ohio (B&W).svg
|карта = Ohio in United States.svg{{!}}300px
|лақапаты = «Атбасталшын штаты»<br>{{lang-en|The Buckeye State}}
|ұраны = «Құдаймен бірге бәрі мүмкін»<br>{{lang-en|With God, all things are possible}}
|әні = «Beautiful Ohio»<br />[[File:Beautiful Ohio - Henry Burr & Ruth Lenox, 1919.ogg|center]]
|астанасы = [[Колумбус (Огайо)|Колумбус]] 
|ірі қаласы = [[Колумбус (Огайо)|Колумбус]] 
|ірі қалалары = [[Кливленд]]<br>[[Синсинатти (Огайо)|Цинциннати]] <br>[[Толедо (Огайо)|Толедо]]
|тұрғыны = 	11 808 848<ref>{{cite web |url=https://www.census.gov/data/tables/2020/dec/2020-apportionment-data.html |title=2020 Census Apportionment Results |date=2021-04-26 |lang=en |website=[[U.S. Census Bureau]] |access-date=2021-04-30 |archive-date=2021-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210426210008/https://www.census.gov/data/tables/2020/dec/2020-apportionment-data.html |deadlink=no}}</ref>
|санақ жылы = 2020
|тығыздығы = 109
|тұрғыныОрны = 7
|ауданы = 116 096
|құрлық ауданы = 106 055
|су ауданы = 10 041
|су пайызы = 8,7
|ауданыОрны = 34
|ені = 355
|ұзындығы = 355
|ендік1 = 38° 27'
|ендік2 = 41° 58'
|бойлық1 = 80° 32'
|бойлық2 = 84° 49'
|максимал биіктігі = 472 
|орташа биіктігі = 260 
|минимал биіктігі = 139 
|штат реті = 17
|штат стасусы = [[1 наурыз]] [[1803 жыл]]
|штатқа дейін = Солтүстік-батыс территориясының бөлігі
|губернаторы = Ричард Майкл Девайн
|вице губернаторы = Джон Хустед
|заң шығару органы = Огайо Бас Ассамблеясы
|жоғарғы палатасы = Огайо сенаты
|төменгі палатасы = Огайо өкілдер палатасы
|сенат мүшелері = Шеррод Браун<br />Роберт Портман
|уақыт белдеуі =  UTC−5<br />[[Жазғы уақыт|жазда]] UTC−4
|автомобиль коды =
|домені =
|сайты = http://www.ohio.gov/
|ортаққордағы санаты = Ohio
|түсініктемелер =
}}
'''Огайо''' ({{lang-en|Ohio}}) — бұл штат [[АҚШ]]та. Онда 11,5 миллион адам тұрады. Огайоның ең үлкен қаласы мен астанасы [[Колумбус (Огайо)|Колумбус]] аталады. Басқа үлкен қалалар — [[Кливленд]] және Синсиннати. 1803 жылы Огайо АҚШ-тың он жетінші штаты болды. Огайо «букай штат» («каштан штат») деп те аталады, себебі осы жерде көп каштан ағашы бар. Огайоның адамдары да «букай» деп аталады.


== Географиясы және климаты ==
[[File:Geographic regions ohio.svg|thumb|left|Огайо штатының физикалық географиясы]]
Солтүстікте Ири көлінің жағалауында  Огайо 502 км жалғасады. Огайоның онтүстік шекарасы — Огайо өзені. Басқа маңызды өзендер - Куяхога өзені, Үлкен Майами өзені, Mауми өзені, Мускингум өзені, жене Сиото өзені аталады. Огайоның климаты ылғалды, континенталды. Жазы әдетте ыстық және ылғалды болады, ал қысы салқын немесе суық болады, орташа жауын-шашынды. Ири көлінің жанында қатты қар болады — сол жер «Қар-белбеу» аталады. Ең жоғары градус 45° (1934 жылда) болады, ал ең төмен градус -39° (1899 жылда) болды.

Огайода көп жолдар бар және үш үлкен халықаралық әуежай бар: «Клевланд Хопкинс Халықаралық Әуежайы» Кливлендде, «Порт Колумбус Халықаралық Әуежайы» Колумбуста, «Дайтон Халықаралық Әуежайы» Дайтон қаласында орналасқан.

[[Сурет:Map of Ohio NA.png|thumb|215px|right|Огайоның картасы]]

== Тарихы ==
Ең бірінші Огайо тұратын адам көшпелі адам болды. Көшпенді халық, біздің жыл санауымыздан бұрынғы 13,000 жылы осы жерге келді. Олар 1,000 BC жыл бұрын кеткен. 900 BC жылда, сарт адам келді, Адена халық атылады. Адена халық ауылда турады, бұғы аулады, жүгері, көкөніс, мен "сол-гул" өсімдік егді. 100 BC жылда Хопуел Халық келді, шым төбелер құрылді. Хопуел Халық 600 жылде кетті. Басқа тарихиның кезінде Огайода тұратын адам да бар: Миами, Уайандот, Делауар, Шауни, Оттауа, жене Ири халық атылады.

18-бекте, Еуропадан француз адам Огайога келді, аң терісіні сата басталды. Соғысдан кейін, Француз ел 1752 жылда Огайо аумақ Англияға берді. АҚШның Револуциясыдан кейін, Англия 1783 жылда Огайо аумақ АҚШға берді. 1803 жылда, АҚШның Президент Томас Джеферсон Огайон штат жасады. 1861-дан 1865-ға жылда, Огайо көп солдат АҚШның азамат соғысыға жіберді. Жеті АҚШның президент Огайода туған — cондықтан, бұл штат «президенттер анасы» атылады.

Осы шақ, Огайоның губернаторы — Джон Касыч. Осы штат — «қара қошқыл түс», өйткені жарты сайлаушы «қызыл» [[Республықалық партия (АҚШ)|республикалық партиясын]] сайлады, ал жарты сайлаушы «көк» [[Демократиялық партия (АҚШ)|демократиялық партиясын]] сайлады. 2008 жылда, Президент [[Барак Обама]] Огайода 51% сайлау жеңді.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы]], 7 том, 4 бөлім</ref>

== Тұрақты адам ==
[[Сурет:Ohio.JPG|left|thumb|Белгі: «Барлығының жүрегінде қош келдіңіз!»]]
Огайодан адамдар «огайоан» атылады. Огайода 2010 жылда 11,536,504 адам турады. 3.6% Огайоның халық саны шетел тұған. Огайоның бес ең үлкен халық:
* Неміс (28.9%);
* Ирландық (14.8%);
* Ағылшын (10.1%);
* Поляк (8.4%);
* Итальян (6.4%).

Бұл штатта несіл райіз:
* 82.8% Ақ (Eyропа арғы ата)
* 11.8% Қара (Африка арғы ата)
* 2.3% Испан (Оңтүстік Америка арғы ата)
* 1.5% Азиялық (Азия арғы ата)
* 1.3% Аралас Несіл
* 0.2% Жергілікті Американ (Солтүстік Америка арғы ата)

Огайода көп адам христиан немесе атеист: 
* 76% Христиан
* 17% Атеист
Ал басқа дін де бар:
* 1% Иегова
* 1% Еврей
* 1% Мұсылман 
* 0,5% Индус 
* 0,5% Буддист 
* 0,5% Мормон

== Экономика ==
[[Сурет:Cincinnati-procter-and-gamble-headquarters.jpg|thumb|right|250px|Синсиннатиның Проктор & Гамбл -- өте бай Огайо компаниясы, жоғары кіріс бар.]]
Огайоның бизнес таныс. 2007 жылда, ЖІӨ 466 миллиард доллар болды. Огайо елу АҚШ штаты салыстырғанда, жетінші үлкен экономика бар. Огайоның орта шама үй шаруасы жалақы: $46,645 жыл сайын. Әдетте, огайоандар кесіп, тасу, денсаулық, білім, мемлекет, немесе фабрика секторінде жұмыс істейді. Банкинг да өте маңызды сектор. Америкада, Огайо ең көп есем де, өшіргіш те, металлургия да, электр жабдық та, кұрал да өндіреді. 5 миллион огайоан казір жұмыс істейді.

== Университеттер ==
Басқа штатпен салыстырғанда, Огайо көп университет бар. Ең белгілі — Огайо Штат Университет. Осы университет артық 40,000 студент бар. Басқа үлкен университеттер: Университет Акроны, Боулинг Жасыл, Орта Штат, Университет Синсиннати, Клевланд Штат, Кент Штат, Майами Университет, Огайо Университет, Урайт Штат, жене Иунгстоун Штат қоса алды.

== Спорт ==
Огайода көп кәсіби спорт командалары бар: Синсиннати Редс (бейсбол), Клевланд Индианс (бейсбол), Синсиннати Бенгалс (америкалық футбол), Клевланд Браунс (америкалық футбол), Клевланд Кавалиерс (баскетбол), Колумбус Блю Джекетс (хоккей) жене Колумбус Крю (футбол).

Ең маңызды командасы: Огайо Штат Букайс (америкалық футбол).

== Мәдениет ==
=== Орындаушылық өнер ===
Кливленд орталығындағы Плейхаус алаңы - елдегі көлемі жағынан екінші орында тұрған орындаушылық өнер орталығы, онда он театр орналасқан.<ref>{{Cite web|title=About Playhouse Square|url=https://www.playhousesquare.org/about-playhousesquare-main/about-playhousesquare|accessdate=2024-05-31|work=www.playhousesquare.org}}</ref> Кливленд оркестрі АҚШ-тағы Үлкен бестік оркестрлерінің бірі болып табылады және әлемдегі ең үздік оркестрлердің бірі ретінде саналады.<ref>{{Cite web|title=The World's Greatest Orchestras|url=https://www.gramophone.co.uk/features/article/the-world-s-greatest-orchestras|accessdate=2024-05-31|work=www.gramophone.co.uk}}</ref>

Колумбус орындаушылық өнер ассоциациясы Колумбус аймағындағы жеті тарихи театрларды басқарады.<ref>{{Cite web|title=CAPA to manage Toledo theater|url=https://www.bizjournals.com/columbus/stories/2009/06/22/daily3.html|accessdate=2024-05-31|work=www.bizjournals.com}}</ref>  

Марчинг өнері аясында Winter Guard International 1983 жылдан 2003 жылға дейін Дейтон университетінде 18 рет ұлттық чемпионаттар өткізді, ал 2005 жылдан бастап оларды тұрақты түрде өткізуде.<ref>{{Cite web|title=Winter Guard World Championships Return to Dayton|url=https://www.daytoncvb.com/blog/post/winter-guard-world-championships-return-to-dayton/|accessdate=2024-05-31|work=www.daytoncvb.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=National Marching Arts Day|url=https://whatnationaldayisit.com/day/marching-arts/|accessdate=2024-05-31|work=whatnationaldayisit.com}}</ref> Bluecoats Drum and Bugle Corps - Кантоннан тыс жерде әлемдік деңгейдегі автодромда Drum Corps International жарысында бақ сынайтын Огайоның жоғары санаттағы соқпалы корпусы.  

=== Бейнелеу өнері ===
Огайода Колумбус көркемсурет мұражайы,<ref>{{Cite web|title=25 Best Things In Columbus|url=https://www.findhomeincolumbus.com/25-best-things-in-columbus/|accessdate=2024-05-31|work=www.findhomeincolumbus.com}}</ref> Цинциннати көркемсурет мұражайы, Кливленд көркемсурет мұражайы және басқа да ұйымдар қатарында 30 көркемдік мекеме бар.<ref>{{Cite web|title=Best Museums in Ohio|url=https://expertworldtravel.com/best-museums-ohio/|accessdate=2024-05-31|work=expertworldtravel.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ohio art museums|url=https://www.causeiq.com/directory/art-museums-list/ohio-state/|accessdate=2024-05-31|work=www.causeiq.com}}</ref>

Кливленд көркемсурет мұражайы өзінің азиялық және египеттік өнерінің айтарлықтай жиынтықтарымен бүкіл әлемге белгілі және әлемнің әр тарапынан 61 000-нан астам туындыны қамтитын тұрақты коллекцияға ие. Бұл Америка Құрама Штаттарындағы төртінші бай көркемсурет мұражайы.<ref>{{Cite web|title=After triumph and trauma, the Cleveland Museum of Art seeks committed, long-term leadership: CMA 2014|url=https://www.cleveland.com/arts/2014/03/after_trauma_and_triumph_the_c.html|accessdate=2024-05-31|work=www.cleveland.com}}</ref>

Колумбус өнер мұражайында Америка және Еуропаның он тоғызыншы және жиырмасыншы ғасырлардағы өнері сақталады,<ref>{{Cite web|title=Columbus Museum of Art|url=https://www.1000museums.com/museum/columbus-museum-of-art/|accessdate=2024-05-31|work=www.1000museums.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=16 Top-Rated Museums in Columbus, Ohio|url=https://www.planetware.com/ohio/top-rated-museums-in-columbus-ohio-us-oh-245.htm|accessdate=2024-05-31|work=www.planetware.com}}</ref> соның ішінде Пабло Пикассо мен Хуан Грисстің ерте кубистік суреттері, Франсуа Буше, Поль Сезанн, Мэри Кассат, Жан Огюст Доминик Энгр, Эдгар Дега, Анри Матисс, Клод Моне, Эдвард Хоппер және Норман Рокуэллдің жұмыстары, сондай-ақ Мел Чин, Джосайя МакЭлени, Сьюзан Филипс және Аллан Секуланың қондырғылары. Колумбуста сондай-ақ Билли Айрленд мультфильмдер кітапханасы және мұражайының коллекциясы орналасқан, оған 450 000 түпнұсқа мультфильмдер, 36 000 кітаптар, 51 000 серия атаулары және 3000 фут (910 м) қолжазба материалдар кіреді.

== Штат символы ==
[[Сурет:Aesculus glabra nuts.jpg|right|thumb|«Букай», Огайо букай ағаштан дән.]]
* Штат аңы: ақ-құйрық бұғы
* Штат cусыны: томат шырыны
* Штат құсы: Кардинал (қызыл құс)
* Штат астанасы: Колумбус, Огайо
* Штат гүлі: Қызыл Карнатион
* Штат жәндігі: Лайдибаг (әйел жәндігі)
* Штат ұраң: «Құдаймен, бері мүмкін» 
* Штат еңы: «Әдемі Огайо»
* Штат тасы: Флинт
* Штат ағашы: Огайо "Букай" (бұғының көзі деген сөз)

== Мәлімет ==
Штатның вебсайт -- http://www.ohio.gov.


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Commonscat|Ohio}}
{{АҚШ әкімшілік бөлінуі}}

[[Санат:АҚШ штаттары]]
[[Санат:Огайо]]


{{US-geo-stub}}