Сарысояу

Сарысояу
кәдімгі сарысояу
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар (unranked) Asterids Сабы: Asterales Тұқымдасы: Asteraceae Кіші тұқымдасы: Asteroideae Тайпасы: Heliantheae Кіші тайпасы: Ambrosiinae Тегі: Xanthium L.
Үлгілік түрі
Xanthium strumarium L.

Сарысояу (лат. Xanthium) – астралылар тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік. Жер жүзіне таралған 25-тей түрі бар. Қазақстанда барлық аймақтарда, жолдың жиегінде, қоныстар маңында, ашық жерлерде және егістіктерде өсетін 2 түрі: кәдімгі Сарысояу (X. strumarіum) және тікенді Сарысояу (X. spіnosum) кездеседі. Жиі кездесетіні — кәдімгі Сарысояу Оның биікт. 20 — 100 см. Сабағы тік өседі, көп бұтақты, тікенді. Көбіне жергілікті жерде Сарысояуды ошаған деп те атайды. Жапырақтары жүрек тәрізді, үш қалақты, жиегі ара тісті тілімденген. Түтікше гүлдері дара жынысты себет гүлшоғырына жиналған. Аталық себеті көп гүлді, шар тәрізді, аналық гүл себеті екі гүлден құралады. Екі гүл себеті де бір өсімдікте дамиды. Шілде — тамыз айларында гүлдеп, жеміс салады. Жемісі — жасыл сұр түсті (ұзындығы 12 — 18, ені 5 — 10 мм) сопақ дән. Сарысояудың жапырақтарында йод, алкалоид және С витамині, ал дәндерінде май, шайыр, глюкозоид болады. Сондықтан С-дан бұғақ және буын ауруларын емдейтін дәрі алынады. Халық медицинасында Сарысояудың ұрығы мен тамырын қан аралас іш өтуге, диатезге, тіс ауруына қарсы қолданады. Қытай медицинасында жемісі мен жапырағынан алынған ұнтақтан дәрі май жасалып, онымен теміреткені, қышыма, қотырды емдейді. Сарысояу — улы өсімдік. Тамыры мен жапырағынан бояу алынады. Тікенегі қой, ешкінің жүніне жабысып, жүннің сапасын төмендетеді.