Сасыршөп

Сасыршөп
Дәрілік сасыршөп‎
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар (unranked) Asterids Сабы: Apiales Тұқымдасы: Apiaceae Кіші тұқымдасы: Apioideae Тайпасы: Selineae Тегі: Peucedanum L.
түрлері
100-200 түрі белгілі

Сасыршөп (лат. Peucedanum) – шатыршагүлділер тұқымдасына жататын көпжылдық шөптесін өсімдіктер. Қазақстанда далалық жерлерде, шалғындарда және қайың, қарағай өскен ормандар арасында өсетін 3 түрі: Мориссон Сасыршөпі (Р. morіsonіі), Любименко Сасыршөпі (Р. lubіmenkoanum) және Байкал Сасыршөпі (Р. baіcalense) бар. Бұлардың биіктігі 50 — 100 см аралығында,сасыр сабақтарының іші қуыс, жуандығы 5 – 7 сантиметрдей, тамыры жуан. Жапырақтары үш қайтара тарамдалған, қауырсын тәрізді. Тостағанша жапырақшаларының ирегі қысқа; күлтелері ақ немесе сарғыш түсті, ойық, ішке қарай иіліп келген. Гүлдері ұсақ, себет тәрізді шоқталып, шашақ гүлшоғырына топталған. Әр себетінде 5 — 35 гүлдері болады. Маусым — тамыз айларында гүлдеп, шілде — қыркүйекте жеміс салады. Жемісі — жұмыртқа тәрізді. Өсімдік пісіп-жетілген кезде оның басына тұқым көп жиналады.Сасыршөп — дәрілік өсімдік, емдік мақсатқа өсімдіктің тамырын пайдаланады. Халық медицинасында Сасыршөптің тұнбасын бронхитке, демікпеге, артериосклерозға, ревматизмге, құяңға және безгекке қарсы қолданады. Гүлінен ара бал жинайды. Сасырдың көп тармақты, ұзындығы бір метрге жететін қауырсын тәрізді жапырақтары жер бетіне шашырап,жайылып өседі. Бұл өсімдіктің ерекше бір қасиеті – жазда жапырағы арқылы қоректенеді де , күз және қысқа қарай қоректік заттар тамыр-жемісіне жиналады. Тамыр – жемістің салмағы 2 – 3 килограмға, кейбіреулерінікі, тіпті, 3 – 4 килограмға жетеді.

Сасыр ірі қара мен қойдың қоректі және жұғымды азығы болып саналады. Мәселен, оның тамырын турап берсе, қыстан көтерем болып шыққан ірі қара мен қой тез қоң алып кетеді. Республикамыздың оңтүстік облыстарының шөл далаларында өседі.

химиялық құрамы

Сасырдың химиялық құрамында белок, қант, май, А, Д, С витаминдері және түрлі малдың асқазан – ішек жолына қолайлы әсер етіп, тез оңалдырады. Дәрілік шикізат және азық ретінде күз айларында сасырдың сабағы шабылып, тамыры қазылып алынады. Сасырдың тамыр – жемісін жерден терңдеу етіп ұра қазып,соған сақтау керек. Сонда ол бұзылмай, қоректік заттарын жақсы сақтайды. Қыстан әрең шыққан және ауру малға сасырдың тамыр – жидегі туралып жемге , шөпке қосылып беріледі.

Дереккөздер

Шәріпбаев Н. Малдың тыныс алу мүшелерінің ауруларын емдеу үшін қолданылатын дәрілік өсімдіктер // Сасыр — "Қайнар", 1988. — Б. 12-13. — (Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану). — 5700 таралым. — ISBN 5 - 629 -00074 - 5.