Сақина атаулары

Сақина атаулары - пішініне, жасалған материалына, салынған өрнегіне, кімге арналып жасалуына байланысты. Сақина - саусаққа салатын зергерлік бұйым. Жүзікке қарағанда сақинаның бауыры жалпақтау болып, көбіне бетіне тас қондырылмайды.

Сақина атаулары

• Ақық сақина - кішкентай ақық қондырылған сақина.
• Алтын сақина - таза алтыннан соғылған сақина.
• Бұрама сақина - алтын, күмісті есіп жасаған сақина.
• Жез сақина - саусаққа салу үшін емес, қамшы, найза, пышақ, қылыш сабын бекіту үшін жасалған - мыс шығыршық.
• Кавказ сақина - қара ала өрнекті сақина.
• Күміс сақина - таза күмістен құйып жасаған сақина.
• Қола сақина - қоладан жасай салған арзан қол сақина.
• Моншақты сақина - моншақ қондырылған сақина.
• "Құс мұрын" сақинасы - үсті дөңестеу келген сақина түрі.
• Мыс сақина - мыстан жасалған ортаң қол сақина.
• Неке сақинасы - жас жұбайлардың үйлену тойында бір-біріне сыйлайтын сақинасы.
• Сақинек - пышақ, қылыш т.б. құралдардың сапқа жетесі сұғылатын жерін қысып тұру үшін мыс не күмістен жасалатын балдақ, мойнақ.
• Сіркелі сақина - бетіне ұсақ түйіршіктерден сірке өрнек салған сақина.
• Тасты сақина - тас, шыны орнатқан сақина.
• Темір сақина - темірден жасалған тығыршық, сақинек.

Тіліміздегі "сақинасы ұстап отыр", "сау басқа сақина салды" деген тұрақты сөз тіркестері өзінен-өзі істеді, азап ауру тілеп алды" деген мағынада жұмасалады екен. "Сақинасы сынық" фразалық сөз орамы қыз емес, әйел деген мағынада қолданылады. "Сақинасын сындырған" деген тіркес тұрмысқа шығуға байланысты айтылады.

Сақина сыры

Ертеректе халқымыз ас адал болуы үшін әйелдің қолында міндетті түрде сақина не болмаса жүзік болуы керек деп санаған. Тіліміздегі "Сақинаны сәнге салмайды, ол - тазалыққа таразы", "Сақина сәнге жатпас, айқай әнге жатпас" дегендей ұғымдар сақинаның тек сәндік қана емес, гигиеналық қызмет те атқаратынын дәлелдейді. Мұның өзі халықтың сақина соғылатын күміс не алтынның таттануға ұшырамайтынын, судың, тамақтың тез бұзылмауына септігін тигізіп, денсаулыққа жағымды әсер ететінін ертеден-ақ аңғартып байқағанын көрсетесе керек. Күні бүгінге дейін ауылдық жерлерде жас келіншек нәрестесін шомылдырар алдында яки баланың жөргек-жаялығын жуар алдында оған сол үйдің үлкендері (енесі не абысыны) "қолыңа сақина салып ал, тазалыққа тән болады" деп ескертіп отырған. Олай болса нәрестені қырқынан шығарғанда оны шомылдыратын суға алтын не күміс сақина немесе білезік салу дәстүрі оларды соған қатыстырып отырған әйелдерге сыйлық ретінде үлестіру үшін ғана емес, осындай асыл бұйымдарды қасиетті санаудан, тазалыққа мән беруден де шыққан сияқты.

Тағы қараңыз

• Сақина