Тілдік таңба

Тілдік таңба орыс знак языковой — тіл бірліктерінің затты, оның қасиетін, болмысқа қатыстылығын білдіретін материалдық-идеялық (екі жақты) құрылымы. Тілдік таңбалардың жиынтығы ерекше таңбалар жүйесі — тілді жасайды. Тілдік таңба мазмұн мен дыбысталудың, яғни таңбаланушы мазмұн мен таңбалаушы дыбыстардың бірлігінен тұрады. Тілдік таңбаның осы екі жағы сананың жанама түрде қатысуымен тұрақты тіл бірлігін жасайды. Тілдік таңбаның екі жағы бір-бірімен шарттас келіп, тілдегі асимметриялық жалпы заңдылыққа бағынады. Тіл бір жақты сипатта деген көзқарас та бар (қ. Тілдің таңбалық теориясы). Тілдік таңбаның неғұрлым жиі кездесетін түрі — сөз, себебі алдыңғы ұрпақтар тәжірибесінде жинақталып қалыптасқан заттың танымдық бейнесі тек сөзде сақталады. Өз мағынасы басқа таңбаларға байланысты ғана білдірілетін, ішкі құрылымдық мәні бар сөзжасамдық және сөз түрлендіруші морфемалардың жартылай таңбалық сипаты бар. Тілдік таңба тілдегі белгілі үлкенді-кішілі жүйелерде орныққан үлгілерге сай қалыптасады да, адамзат тілінің екі негізгі құрылымдық өлшеміне қатаң түрде бағынады. Оның бірі — таңбаланушы мен таңбалаушылардың әртүрлі парадигмалары мен топтарынан тұратын парадигматикалық өлшем, екіншісі — көлденең қатарда таңбалардың тіркесімін білдіретін синтагматикалық өлшем. Бұдан басқа толық мәнді сөз таңбаларына семантикалық қалып, яғни тарихи ұқсастық тұрғысынан қарайтын үшінші құрылымдық өлшем тән. Тілдік таңбалар жасалу тәсіліне, айтылған пікірдің аяқталған — аяқталмағанына т. б. белгілеріне қарап топтастырылады. Сөйтіп, Тілдік таңба танымдық қызметіне байланысты тілдің құрылымдық бірліктерін (фонема, морфема,сөз, сөз тіркесі, сөйлем) білдіреді. Тілдік универсалдар, тілдік әмбебаптар орыс универсалии лингвистические — к. Жалпы тілдік құбылыстар.