Түн көбелектері

Түн көбелектері
Egybolis vaillantina
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Буынаяқтылар Табы: Жәндіктер Сабы: Қабыршақ қанаттылар‎ Тұқымдасы: Noctuidae Latreille, 1809
[[|Өзге түр]]і
4,200 тегі мен 35,000 түрі белгілі
Үлгілік түрі
Noctua pronuba
Кіші тұқымдастары
Acontiinae Acronictinae Aganainae Agaristinae Amphipyrinae Araeopteroninae Bagisarinae Balsinae Bryophilinae Cocytiinae Condicinae Cuculliinae Cydosiinae Dilobinae Diphtherinae Eriopinae Eucocytiinae Eustrotiinae Hadeninae Heliothinae Lophonyctinae Metoponiinae Noctuinae Oncocnemidinae Pantheinae Phytometrinae Plusiinae Psaphidinae Raphiinae Sinocharinae Stictopterinae Stiriinae Strepsimaninae Thiacidinae Ufeinae

Түн көбелектері, қоңыр көбелектер (Noctuіdae) – қабыршаққанаттылар отрядының бір тұқымдасы. Жер шарында кең тараған, 15 тұқымдас тармағына жататын 25 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда шөлді аймақтардан басқа барлық жерлерде тараған 250-ден астам түрі бар. Қанатының жазылғандағы ұзындығы 25 – 40 мм аралығында (Бразилияда тіршілік ететін ең үлкені – Thysanіa agrіppіna, оның қанатының ұзындығы 300 мм-ге жуық), денелерін түк басқан, түсі сұрғылт немесе қоңырлау. Алдыңғы қанаттары ұзынша, үшбұрышты, сұр не қоңыр, кейде ашық немесе металл түсті болады. Қанатының үстінде 3 дөңгелек тәрізді таңбалары және бірнеше иректелген көлденең жолақтары бар. Артқы қанаттары алдыңғыларына қарағанда ақшыл келеді. Түн көбелектері атына сай түнде не алакөлеңкеде ұшады. Жұмыртқаларын өсімдікке, өсімдік қалдықтарына немесе топырақ арасына салады. Жұлдызқұрттарының денесі түксіз, тықыр. Құрттары қызғылт қоңыр, қоңыр түсті болады, топырақ арасында жатады. Қуыршақтары (барлық түрлерінің 1 3-і) сирек жұлдызқұрттар, жұмыртқалары қыстайды, кейбір түрлерінің қыстап шығатыны анықталмаған. Түн көбелектері – ауыл шаруашылық мен орман ағаштарының, бақша дақылдарының қауіпті зиянкестері (мыс., күздік қо-ңыр көбелек – өсімдіктердің жер асты бөліктерін; капуста қоңыр көбелегі – капустаны зақымдайды). Жұлдызқұрттары өскіндермен, жапырақтармен және жемістермен қо-ректенеді. Т. к-мен күрес жолдары: егістіктерге агротех. шаралар: тұқымды себер алдында өңдеу; инсектицидтермен бүрку; биол. әдісті, яғни көбелектердің кейбір түрлеріне қарсы пайдалы жәндіктерді (трихограмма, бракондар) қолдану. Т. к-нің 2 түрі: өкшелі сұр көбелек (Perіprema delphіnіі) және тораңғы көбелек (Catocala optіma) – өте сирек кездесетін түрлер ретінде Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.

Сілтемелер

"Қазақ Энциклопедиясы" 8 том