Тұрпалар

Тұрпалар

Тұрпалар (Vіmba) – тұқытәрізділердің бір туысы. Солтүстік, Балтық, Қара, Азов және Каспий теніздерінің су алаптарын мекендейді.

Туыста өзі аттас жалғыз түрі (V. vіmba) бар. Денесінің ұзындығы 50 см, салмағы 9 кг-дай. Тұрқы тырандарға ұқсас, айырмашылығы аналь қанаты қысқа (15 – 22 тарамдалған талшықтары бар) болады, арқа қанатына қабыршақпен жалғасқан, аузы төмен қарай қараған. Арқасы көгілдір сұр түсті, бауыры күмістей ақ, кеуде, құрсақ және аналь қанаттары солғын сары. Уылдырық шашар алдында түсі айқындалады: арқа қанаттары қоңыр түске боялып, құрсағының орта бөлігі, құрсақ және аналь қанаттары қызғылт тартып, аталықтарының басында (желбезек қақпақтарына жақын) және қабыршақтарының жиегінде “інжу бөртпелер” пайда болады. Жыныстық жағынан 3 – 5 жаста жетіледі. Уылдырығын (25 – 112 мыңдай) бөліп-бөліп сәуір – маусым айларында (тереңдігі 0,5 – 0,8 м) майда тасты жүйектерге шашады. Шабағы майда омыртқасыздармен, ересек балықтар моллюскалар, құрттар және әр түрлі су түбіндегі шаянтәрізділермен қоректенеді. Тұрпалар – кәсіптік маңызы бар балықтар. Ареалында бірнеше түртармақтары анықталған. Каспий тенізінің қазақстандық бөлігінде бір түртармағы – каспий тұрпасы (V. vіmba persa) кездеседі, оның саны аз болғандықтан, кәсіптік маңызы төмен.

Дереккөздер

“Қазақ энцклопедиясы – VI том”