Футбол бетінің кодын көру

{{Спорт түрі
| Атауы               = Футбол
| Суреті              = Football in Bloomington, Indiana, 1996.jpg
| Сурет атауы         = 
| Санаты              = Командалық ойын
| Әлемде қатысушылар саны = 
| Командадағы спортшылар саны = 11
| Құрал-жабдық        = [[футбол добы]]
| Тәртіптер           = 
| Алғашқы жарыстар    = 1872
| Олимпиада ойындары  = 
| Әлем чемпионаты     = 1930
| Еуропа чемпионаты   = 
| Басқа жарыстар      = 
| Халықаралық федерация  = [[ФИФА]]
| Қаланған уақыты     = 1904
| Федерация басшысы   = [[Джанни Инфантино]]
| Сайты               = https://www.fifa.com/
| Мақала санаты       = Футбол
| Портал              = Футбол
| Ортаққор            = Association football
}}
'''Футбол''' ({{lang-en|foot}}&nbsp;— аяқ, ''ball''&nbsp;— доп) — спорттың командалық ойын түрлерінің бірі. Футбол – әлемге аса танымал ойындардың бірі<ref name=EB>{{cite web|title= Overview of Soccer |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/550852/football|publisher=Encyclopædia Britannica |accessdate=4 маусым 2008| archiveurl= http://web.archive.org/web/20080612123410/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/550852/football| archivedate= 12 маусым 2008 <!--DASHBot-->| deadurl= no}}</ref><ref>{{cite book |last=Guttman |first=Allen |editor=Eric Dunning, Joseph A. Maguire, Robert E. Pearton |title=The Sports Process: A Comparative and Developmental Approach |year=1993 |accessdate=26 January 2008 |publisher=Human Kinetics |location=Champaign |isbn=0-88011-624-2 |page=129 |chapter=The Diffusion of Sports and the Problem of Cultural Imperialism |chapterurl=http://books.google.com/books?id=tQY5wxQDn5gC&pg=PA129&lpg=PA129&dq=world's+most+popular+team+sport&source=web&ots=6ns3wVUEGV&sig=SZPKYSDMJBrO1uV4mPxNbKyAuJY#PPA129,M1 |quote=the game is complex enough not to be invented independently by many preliterate cultures and yet simple enough to become the world's most popular team sport }}</ref><ref>{{cite book |last=Dunning |first=Eric |authorlink=Eric Dunning |title=Sport Matters: Sociological Studies of Sport, Violence and Civilisation |year=1999 |accessdate=26 January 2008 |publisher=[[Routledge]] |location=London |isbn=0-415-06413-9 |page=103 |chapter=The development of soccer as a world game |chapterurl=http://books.google.com/books?id=X3lX_LVBaToC&pg=PA105&lpg=PA105&dq=world's+most+popular+team+sport&source=web&ots=ehee9Lr9o1&sig=nyvDhcrPoR8lXhYKE7k4CZYg_qU#PPA103,M1 |quote=During the twentieth century, soccer emerged as the world's most popular team sport }}</ref><ref>{{cite book |last1=Mueller |first1=Frederick |last2=Cantu |first2=Robert |last3=Van Camp |first3=Steven |title=Catastrophic Injuries in High School and College Sports |year=1996 |accessdate=26 January 2008 |publisher=Human Kinetics |location=Champaign |isbn=0-87322-674-7 |page=57 |chapter=Team Sports |chapterurl=http://books.google.com/books?id=XG6AIHLtyaUC&pg=PA57&lpg=PA57&dq=soccer+most+popular+team+sport&source=web&ots=QzydYB5Am0&sig=w_ouIgmegjytYFfWy7k92guTNfU#PPA57,M1 |quote=Soccer is the most popular sport in the world and is an industry worth over US$400 billion world wide. 80% of this is generated in Europe, though its popularity is growing in the United States. It has been estimated that there were 22 million soccer players in the world in the early 1980s, and that number is increasing. In the United States soccer is now a major sport at both the high school and college levels }}</ref>. Ойынның негізгі мақсаты қарсылас команданың қақпасына аяқпен немесе басқа да дене мүшелерімен (қолдан басқа) қарсылас команда салған саннан көбірек доп салу болып табылады.

== Матч сипаттамасы (ережелері) ==
{{main|Футбол ережелері}}
[[Сурет:Football_pitch_metric.svg|thumb|right|400px|Футбол алаңы]]
Халықаралық футбол ассоцияцияның (IFAB)<ref>{{cite web| url=http://www.fifa.com/worldfootball/lawsofthegame.html| title=Laws Of The Game |publisher=FIFA |accessdate=2 September 2007| archiveurl= http://web.archive.org/web/20070901044035/http://fifa.com/worldfootball/lawsofthegame.html| archivedate= 1 September 2007 <!--DASHBot-->| deadurl= no}}</ref> әртүрлі деңгейде және әр түрлі футболшылар топтары үшін (мысалы, жасөспірімдер үшін, әйелдер үшін, мүмкіншілігі шектелген адамдар үшін және т.б. үшін) ресми түрінде қабылданған ойын шарттарының 17 нұсқасы бар.

Әр командада максималды 11 ойыншы (қосалқы ойыншыларды санамағанда), оның біреуі — [[қақпашы]]. Өз айып алаңында қақпашыдан басқа ойыншы допты қолымен ұстауға болмайды.<ref name=LAW301>{{cite web |url=http://www.fifa.com/flash/lotg/football/en/Laws3_01.htm |publisher=FIFA |title=Laws of the game (Law 3–Number of Players) |accessdate=24 September 2007 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20070913142527/http://fifa.com/flash/lotg/football/en/Laws3_01.htm <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 13 September 2007}}</ref>. Қақпашыдан басқа ойыншылар қорғаушылар, жартылай қорғаушылар, шабуылшылар болып бөлінеді.

Бір ойынның аты - матч, матч екі 45 минуттық бөлімнен (тайм) тұрады. Ойын арасында 15 минуттық үзіліс бар.

Ойын мақсаты - команданың допты қарсылас команданың қақпасына салу (гол) және өз қақпасына салғызбау. Матчта көбірек доп салған команда ұтады.

Егер де матчтың нәтижесінде екі команда да бірдей гол салса - тең ойын деп саналады. Бұл жағдайда тағы қосымша уақыт (15 минуттан екі рет) берілуі мүмкін. Егер де қосымша уақыттан кейін тең ойын болса - матчтан кейінгі пенальти жүптары өткізіледі<ref>{{cite web|url=http://www.football-info.ru/pravila/08.htm|title=Правило 8. Начало и возобновление игр|publisher=football-info.ru|accessdate=2013-06-14|archiveurl=http://www.webcitation.org/6HO0CIiBh|archivedate=2013-06-15}}</ref>.
   
=== Ойын алаңы ===
Ойын алаңының ұзындығы 100-110 м, ені 64-75 метрлік тіктөртбұрышты алаңда өткізіледі. Биіктігі 2 м  44 см, ұзындығы 7 м 32 см-лік 2 қақпасы бар. Қақпалардың сыртына тор керіледі.

== Төрелік ==
Футболшылардың ойын кезінде ережеден мүлт кетпеуін алаңдағы төреші және оның екі көмекшісі – алаңның екі бүйіріндегі шектеу сызықтарда тұрып бақылайды. Егер ойыншы спортқа қайшы әрекет жасаса немесе төрешінің қабылдаған шешімімен таласса, Бас төреші сары карточканы көрсетіп, ескертуге міндетті. Егер ойыншы ойынды дөрекі бұзса не бұзақылық жасаса төреші қызыл карточканы көрсетіп, ойыншыны алаңнан аластатуға құқы бар.

== Техникасы ==
Техникалық ойыншы допқа ие болып, дәлме-дәл пас жасайды, допты баспен  ұрып, қарсыласын  алдайды, қақпаны көздеп шабуыл жасай алады. Допқа ие болу деп, допты тебер алдында не пас жасарда доптың қозғалысын баяулату немесе тоқтатуды айтады. Жоғарыдан ұшып келе жатқан допты аяқтың басына салып тоқтатып, аяқты көтеріңкіреп және босаңсытып, сосын доппен бірге төмен түсіру керек.

==Ойын тәсілі==
Футбол ұжымдық ойын болғандықтан, команданың барлық он бір ойыншысының ойын тәсілдерін түгел әрі шебер орындай білуі шарт деп саналады. Команданың қабыл алған ойын жүйесіне байланысты футболшылар алаңда нақты орындарда тұрады. Ойыншылардың алаңда орналасу жүйесі әртүрлі болады, оларды таңдау командадағы ойыншылар құрамасының қалай іріктелуіне байланысты.

Қазіргі күні көптеген командалар шеткі қорғаушылар да жиі шабуылға қатысатындай 4-3-3 үлгісінде ойнайды. Мына әдіспен орналасқанда «тазалықшы» төрт қорға-ушының сырт жағында тұрып, олардың қате кеткен жерлерін жөндейді. Қақпашы шабуылдаушыға «шабуыл бұрышын» тарылтып, тосқауыл қою үшін ұмтылып келеді. Баспен қысқа пас беру арқылы әріп тесіңнің шабуылдауына көмектесесің. Қақпаны бойлай баспен пас жасау, қорғаушыны шатастырып, гол салатындай жағдай тудыруы мүмкін. Қорғаушылардың ойыны зоналық ойыншыларды немесе жеке ойыншыны бақылауды міндетіне алу принципіне құрылады. Бірінші жағдайда, қорғаушы алаңның «өз» бөлігіне ғана жауап береді. Жеке ойыншыны бақылағанда әр қорғаушы қарсылас команданың нақты бір ойыншысына бағытталған, тіпті, сөзбе-сөз айтқанда, оның із өкшесінен қалмайтын әрекет жасайды. Қай сызықта ойнап жүрсең де бәрібір. Бастысы, допсыз орын ауыстырудың маңызы доп сенің аяғыңда болғандығынан еш кем емес екенін ұмытпау керек.

=== Футбол добы ===
[[Сурет:Soccerball.jpg|thumb|left|200px|Футбол добы]]
Футбол добының салмағы 396-453 г, диаметрі 68-71 см.

== Ойын шарттарын бұзу ==
{{double image|right|Yellow card.svg|60|Red card.svg|60|сары карточка мен қызыл карточка}}
Ойын шарттарын бұзушылықты ''фол'' деп атайды. Бірінші рет тәртіп бұзған үшін - сары карточка беріледі, ал екінші қайталаған үшін - қызыл карточкамен ойыншыны ойын алаңынан шығарады.
=== Фол (тәртіпті бұзу) ===
Ең жиі болатын тәртіп бұзулар:
* Қарсы команда ойыншысын аяқпен тебу
* Аяқпен қағу
* Бәсекелеске секіру
* Бәсекелеске шабуыл жасау
* Қолмен итеру
* Бәсекелесті ұрып-соғу т.б.
* Қақпашыдан басқа ойыншылардың допты қолмен ойнауы

=== Тәртіпсіздік ===
Футболда тәртіпсіздікке:
* төбелес шығару
* түкіру
* балағат сөздер мен қылықтар т.б. жатады
* талапқа бағынбау

== Тарихы ==
[[Сурет:Fu%C3%9Fballgeschichte_(1872).jpg|thumb|right|200px|Англия мен Шотландия арасындағы матч, 1872 жыл]]
Футбол тарихы XII ғасырдан басталады. Алғаш рет [[Англия]]да дамыды. 
Саяхатшы Гастон де Фуа өз заманында футболды бар ынтасымен бақылап, ''«Ағылшындар футболды ойын деп есептесе, онда төбелесті не дейді?»'' деп жазып кеткен екен.  Футболға қарсылық көрсеткендер болды. Мысалы, шіркеудегі діндарлар, феодалдар футболға тыйым салынуын талап еткен екен. Өйткені, бүгінгі күнге дейін футбол өте қауіпті ойын саналып келеді. 
* 1313 жылы белгілі феодал Эдуард II қала ішінде футбол ойнауға шектеу қойған. Тіпті, 1314 жылдың 13 ақпанында король Лондон қаласында футболға қарсы шаралар қолданған деседі.
* 1389 жылы Ричард II патша сарайы маңында доп тепкендерді өлім жазасына кескен. Патшаға бірнеше мәрте рұқсат сұрап барған футбол жанкүйерлері әрқашан жағымсыз жауап алып отырған.
* Футболға тыйым салған патшалар тізімі төмендегідей: Генрих IV 1399-1401, Генрих, V 1413 - 1433 ж, Генрих VI 1449-1451 ж, Эдуард IV 1471 ж, Генрих VII 1491 ж, ал Генрих VIII ойыншыларға шектеу қойып қана қоймай, алаң иелеріне тыйым салып, салық салған. Бұндай қатаң қағидаларға мойымаған халық футбол ойнаудан бас тартқан жоқ.
* Тек 1908 жылы футбол олимпиадалық ойындар тізімінен орын алды.
* Ал, 1863 жылы [[Лондон]]да футболдың жаңа шарттары белгіленді. Жобаға енгізілген ережелерді арнайы комиссия жіті қараған.
* 1872 жылдан бастап футболдан халықаралық кездесулер өткізілді. Доданы Англия мен [[Шотландия]] футболшылар ашты.
* Ойынды бар ынтасымен тамашалаған жанкүйерлер үшін ойын сәтсіз аяқталды. Өйткені, алғашқы кездесуде есеп ашылған жоқ.
* 1884 жылы [[Ұлыбритания]]да алғашқы ресми кездесу өтті. Жарысқа Англия, Шотландия, [[Уэльс]] және [[Ирландия]] командалары қатысып, бақ сынасты. Ойын жеңімпазы - шотландықтар болды.
* 1920 жылы еуропалық футбол бәсекесінде [[Бельгия]] мен [[Чехословакия]] кездесті. Онда чех футболшыларын ойсырата жеңген бельгиялықтар олимпиада чемпионы болып танылды.
* Ал 1924 жылы [[Оңтүстік Америка]]да ашылған олимпиадада алтынды [[Уругвай]] құрамасы ұтты. Олар [[Югославия Ұлттық футбол құрамасы|Югославия]], американ, француз, голланд пен Швейцария ойыншыларын қапы қалдырды. Ағылшындардан футболды үйренген Уругвай футболшылары әлдеқайда ширақ еді.
* [[Италия]] мен [[Испания]], [[Мажарстан]], [[Аустрия]], [[Чехословакия]] да футболдың қыр-сырларын тең меңгере білді. Бұны 1934-38 жылдары Италия құрамасының екі рет әлем чемпионаты атанғаны дәлелдейді.
* Ежелгі Шығыс елдерінде (антикалық дәуірде [[Мысыр]], [[Қытай]],) ([[Грекия]], [[Рим]]), тіпті [[Франция]], [[Италия]], [[Англия]]да футболға ұқсас ойын болған.
* [[Мысыр|Ежелгі Мысырдағы]] футбол тектес ойын біздің эрамызға дейін 1900 жылы танылған.
* 19 ғасырдың аяғында футбол [[Еуропа]] мен [[Латын Америкасы]]нда қарқынды дамыды.
* 1904 жылы Белгия, [[Дания]], [[Нидерланд]] мен [[Швейцария]] елдері футбол қауымдастығынан халықаралық федерацияның ([[ФИФА|FIFA]]) құрылуына мұрындық болды.
* 1946-48 жылдары Оңтүстік Америка үш рет қатарынан аргентиналықтардан басым түсті.
* 1950-60 жылдары футболдан үздік мектептер саналғандар мыналар еді: [[Лев Иванович Яшин|Лев Яшин]] мен [[Игорь Александрович Нетто|Игорь Нетто]], [[Альфредо ди Стефано]] мен [[Франсиско Хенто]], [[Раймон Копа]] мен [[Жюст Фонтен|Жюст Фонтэн]], [[Полеи Диди]], [[Гарринча]] және [[Жильмар]], [[Драгослав Шекуларац]] пен [[Драган Джаич]], [[Йозеф Масопуст|Иозеф Масопуст]] пен [[Ян Поплухар]], [[Бобби Мур]] мен [[Бобби Чарльтон]], [[Герд Мюллер]], [[Уве Зеелер]] мен [[Франц Беккенбауэр]], [[Ференц Бене|Ференц Вене]] мен [[Флориан Альберт]], [[Джачинто Факкетти|Джачинто Факкеттии]], [[Джанни Ривера]], [[Жаирзиньо]] және [[Карлос Алберто Торрес|Карлос Альберте]].
* 1956 жылы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағының]] футболшылары алғаш рет олимпиада чемпионы атанды. Төрт жылдан кейін олар Еуропа кубогының жеңімпазы танылды<ref>{{cite web | url=http://aladop.kz/?p=5778 | title=Футбол тарихы}}</ref>.

=== Футболдың таралу тарихы ===
Футболдың алғаш 1863 ж. [[Англия]]да арнаулы ережесі бекітіліп, тұңғыш [[қауымдастық]] құрылды. Сондықтан Англия аталмыш спорт түрінің отаны болып есептеледі. Бірақ футболға ұқсас аяқ  -доп ойынының түрлері ежелгі [[Мысыр]], [[Қытай]], [[Грекия]], [[Рим]]де, ал онан кейінірек [[Франция]] мен [[Италия]]да дамыған. Кейін бұл [[спорт]] түрі біраз өзгерістерге ұшырап, футбол деген атаумен бізге жетті.

19-ғасырдың соңына қарай футбол [[Еуропа]] мен [[Латын Америкасы]] елдеріне кеңінен тарай бастады. 1904 жылы халықаралық футбол федерациясы (FIFA), 1954 жылы [[УЕФА|Еуропа футбол қауымдастықтары одағы]] (УЕФА) құрылды. 1900 жылдан бастап олимпиялық ойындар бағдарламасына енген. 1930 жылдан бастап төрт жылда бір рет әлем чемпионаты және 1958 жылдан бастап Еуропа кубогы үшін жарыстар өткізіліп тұрады.
=== Қазақстан футболының таралу тарихы ===
[[Қазақстан]]ға футбол 1909-1910 жылдары келді. Әуелі [[Орал]], [[Атырау]], [[Ақтөбе]], [[Павлодар]], [[Семей]], [[Петропавл]] қалалары жастарының ермегіне айналған өнер, бара-бара бұқаралық сипат алды. Қолда бар деректер бойынша алғаш команда құру 1911 жылдан басталған. [[Семей]]де М.Сайдашев, А.Кәрімов, Ю.Нығматулин, т.б. жергілікті қазақ және татар жастарынан тұратын ''“[[Жарыс]]”'' командасын құрып, көптеген өнерпаздар мен спортшылардың елге танылуына себепкер болды. Сол команданың құрамында ұлы жазушы, ғұлама ғалым [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] жартылай қорғаушы болып ойнаған. 1914 жылы семейліктер алғаш рет [[Томск]] қаласының политехникалық институты студенттерімен жолдастық кездесу өткізді. Бұл [[Қазақстан]] футболының кіндігі кесілген жыл болып есептеледі. 20 ғасырдың 30-жылдарына дейін әр қала өздерінше күш сынасып жүрді, алайда республикалық деңгейде жарыстар болмағандықтан, шеберлік баяу дамыды. 1937 жылы Алматының динамошылары ''“Шығыс қалалары”'' тобында 3-орынды иеленді. Сол жылдың қазан айында жолдастық кездесулер өткізу үшін Одессадан ''“Консервщик”'' командасы келді. Одессалықтар [[Алматы]], [[Семей]], [[Петропавл]] қалаларында болып, республиканың ең таңдаулы командаларын ойсырата жеңді. Осы жеңілістен қорытынды шығару мақсатында, ''“Динамо”'' командасын күшейту жөнінде шешім қабылданды. Жергілікті командалардан ағайынды Вячеслав пен Павел Трофимовтар, А.Вяшняков, А.Громов, Ф.[[Ткаченко]], [[Ақтөбе]]ден Н.Писяуков, И.Шариков, П.Луценко шақырылды. Одессаның “Консервщик” командасының ойыншылары ағайынды Константин мен Георгий Бедрицкийлер, Н.Чернец, Г.Ананченко және П.Щербаков ''“[[Динамоның]]”'' (''Алматы'') құрамында ойнауға тілек білдірді.  

1939 жылы динамошылар [[Қазақстан]] чемпионы әрі кубогының иегері атанды. Қазақстандықтар сол жылы КСРО кубогы жолындағы бәсекеде Киевтің динамошыларын тізе бүктірді. Келесі жылы 2004 команда қатысқан ұжымдар арасындағы кубок бәсекесінде топ жарды. Шешуші сында Таганрогтің ''“[[Торпедо]]”'' командасын 3:1 есебімен жеңген алматылық динамошылар КСРО кубогын иемденді. Қазақстан футболының атын шығарған команданың құрамындағы 8 ойыншы Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысты. Трофимов, Громов, В.Шаповалов сынды футболшылар қан майданнан оралған жоқ. Команда 1947 жылдан бастап КСРО чемпионатында “Б” класында өнер көрсетті. Республикамыздың бас командасы әр жылдары “Динамо”, “Локомотив”, “Урожай”, ал 1956 жылдан бері ''”[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]”'' деп аталды. 

''“Қайрат”'' өзінің алғашқы халықаралық кездесуін ''1957'' жылғы 30 қазан күні [[Финляндия]]ның ''“[[ВПС (футбол клубы)|Ваrса]]”'' командасымен өткізді. Қайраттықтар 4:0 есебімен жеңіске жетті. “Қайрат” командасы КСРО чемпионатының “А” класына 1960 жылы көтерілді. Олар алғашқы матчын Ленинградтың ''“Адмиралтеец”'' командасымен өткізіп, 0:0 есебімен тең түсті. “Қайрат” командасының сапында [[Тимур Санжарұлы Сегізбаев|Т.Сегізбаев]], [[Құралбек Досжанұлы Ордабаев|Қ.Ордабаев]][[Сейілда Икрамұлы Байшақов|, С.Байшақов]] сынды өнер көрсеткен қазақ жастары  болды. 20 ғ-дың 50-жылдары “Б” класына Қазақстан командалары көптеп өте бастады. 1958 жылы [[Қарағанды|Қарағандының]] ''“[[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтер]]”'', ал келесі жылдары Шымкенттің “Еңбек”, Өскеменнің “[[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]]”, Жамбылдың “Металлист”, Павлодардың “Трактор”, Ақтөбенің “Актюбинец”, Целиноградтың “Целинник”, Жезқазғанның “Еңбек” командалары әуелі “Б” класында, кейіннен “А” класында өнер көрсетті. 

КСРО тарағаннан кейін, 1992 жылы Қазақстан дербес мемлекет ретінде Халықаралық футбол федерациясына ''([[ФИФА]])'' мүше болды. Сол жылдан бері ҚР-ның өз чемпионаты өтуде. 1992 жылы “Қайрат” (Алматы, 1993 ж. [[Ертіс (футбол клубы, Павлодар)|''“Ансат”'' ''(Павлодар)'']], 1994-1995 жылдары [[Спартак (футбол клубы, Семей)|''“Елім-ай”'' (Семей)]], 1996 жылы ''“[[Тараз]]”'' (Тараз), 1997 жылы [[Ертіс (футбол клубы, Павлодар)|''“Ертіс”'' (Павлодар)]], 1998 жылы ''“Елімай”'' (Семей), 1999 жылы “Ертіс” (Павлодар), 2000-01 жылдары “Жеңіс” (Астана), 2002-03 жылдары “Ертіс” (Павлодар), 2004 жылы “Қайрат” (Алматы), 2005 жылы “Ақтөбе” (Ақтөбе), 2006 жылы “Астана” (Астана) командалары чемпион болды. Ел кубогы жолындағы бәсекеде 1992 жылы “Қайрат”, 1993 жылы “Достық” (Алматы), 1994 жылы “Восток” (Өскемен), 1995 жылы “Елім-ай”, 1996-97 жылы “Қайрат”, 1997-98 жылдары “Ертіс”, 1998-99 жылдары “Қайсар” (Қызылорда), 1999-2000 жылдары “Қайрат”, 2000-01 жылдары “Жеңіс”, 2001 жылы “Қайрат”, 2004 жылы “Тараз”, 2005 жылы “Жеңіс”, 2006 жылы “Алма-Ата” (Алматы) командалары кубок иегері атанды. 2002 жылы [[Қазақстанның Футбол Федерациясы|Қазақстан футбол одағы]] (ҚФО) [[Азия Футбол Конфедерациясы|Азия футбол конфедерациясынан]] (АФК) шығып, [[УЕФА|Еуропа футбол одағына]] (УЕФА) мүшелікке өтті. [[КСРО Ұлттық футбол құрамасы|КСРО]] құрама сапында Е.Яровенко 24-Олимпия ойындарының (1988, [[Сеул]], [[Корея]]) чемпионы болды<ref>{{cite web | url=http://el.kz/4881 | title=Футбол}}</ref>.

== Футбол ұйымдары ==
=== Халықаралық ұйымдар ===

Футболдың таралуын, басқаруын және бақылауын менгеретін бір қатар халықаралық ұйымдары бар. Негізігісі болып Цюрихта (Швейцария) орналасқан ФИФА ұйымы болып есептеледі. ФИФА халықаралық жарыстарды, яғни Футболдан Әлем чемпионаттарын<ref>{{cite web|url=http://slovari.yandex.ru/%D0%A4%D0%B8%D1%84%D0%B0/%D0%91%D0%A1%D0%AD/%D0%A4%D0%98%D0%A4%D0%90/|title=ФИФА|publisher=[[Большая советская энциелопедия]]|accessdate=2013-06-15|archiveurl=http://www.webcitation.org/6HP9UtPzM|archivedate=2013-06-16}}</ref>.) ұйымдастыру мәселесімен айналысады.

Құплықтық деңгейлерді халықаралық жарыстармен 6 ұйым айналысады:[[КОНКАКАФ]], [[КОНМЕБОЛ]],[[УЕФА]], [[Африка Футбол Конфедерациясы|КАФ]], [[Азия Футбол Конфедерациясы|АФК]] (Африка), [[Океания Футбол Конфедерациясы|ОФК]] (Океания).

Негізі футболдың  дамыған жері - Еуропа. Ең бақуатты 20 футбол клубтары осы еуропада орналасқан. 2006 жылғы әлем чемпионатына қатысқан 700 футболшының 102 - Англиядан,  74&nbsp;— Германиядан, 60&nbsp;— Италиядан, 58&nbsp;—Франциядан болған.

=== Клубтар ===
Футболшылар командалары дара ұйымдарға біріктірілген. Бұл ұйым, яғни футбол клубы,&nbsp;футболшылар мен басқа ұйымдардың арасындағы байланысты жасайтын буын.

=== [[Футболдан әлем чемпионаты|Әлем чемпионатында]] жеңіске жеткендер: ===
* [[Бразилия]] құрамасы - Бес рет: [[Футболдан 1958 жылғы әлем біріншілігі|1958]], [[Футболдан 1962 жылғы әлем біріншілігі|1962]], [[Футболдан 1970 жылғы әлем біріншілігі|1970]], [[Футболдан 1994 жылғы әлем біріншілігі|1994]] және [[Футболдан 2002 жылғы әлем біріншілігі|2002]] жылдарындағы чемпионаттарды жеңді.
* [[Италия]] құрамасы - төрт рет: [[Футболдан 1934 жылғы әлем біріншілігі|1934]], [[Футболдан 1938 жылғы әлем біріншілігі|1938]], [[1982 жыл|1982]] және [[Футболдан 2006 жылғы әлем біріншілігі|2006]].
* [[Германия]] құрамасы - төрт рет: [[Футболдан 1954 жылғы әлем біріншілігі|1954]], [[Футболдан 1974 жылғы әлем біріншілігі|1974]], және [[Футболдан 1990 жылғы әлем біріншілігі|1990]], [[Футболдан 2014 жылғы әлем біріншілігі|2014]]
* [[Аргентина]] құрамасы - үш рет: [[Футболдан 1978 жылғы әлем біріншілігі|1978]], [[Футболдан 1986 жылғы әлем біріншілігі|1986]] және [[Футболдан 2022 жылғы әлем біріншілігі|2022]] жылдарындағы чемпионаттарды жеңді.
* [[Уругвай]] құрамасы - екі рет: [[Футболдан 1930 жылғы әлем біріншілігі|1930]] және [[Футболдан 1950 жылғы әлем біріншілігі|1950]].
* [[Англия]] құрамасы - бір рет: [[Футболдан 1966 жылғы әлем біріншілігі|1966]].
* [[Франция]] құрамасы - екі рет: [[Футболдан 1998 жылғы әлем біріншілігі|1998]], [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018]].
* [[Испания Ұлттық футбол құрамасы|Испания]] құрамасы - бір рет: [[Футболдан 2010 жылғы әлем біріншілігі|2010]].

1977 жылы [[Тунис]]те алғаш рет жасөспірімдер арасында әлем чемпионаты өтті. Жасы 19-ға дейінгі жас футболшылар 16 ұлттық құрамадан алынды. Жастар арасындағы чемпионат тізімінің тұсауын КСРО футболшылары кесті.<ref>Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3</ref>

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://www.fifa.com FIFA, Халықаралық Футбол Қауымдастықтарының Федерациясы] {{ref-en}}
* [http://ru.uefa.com UEFA, Еуропа Футбол Қауымдастықтарының Одағы]
[[Қазақ энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 9 том

{{ФИФА}}
{{Портал футбол}}

{{wikify}}

[[Санат:Футбол]]