Халықаралық әуе құқығы

Халықаралық әуе құқығы - бұл құқықтық нормалар мен институттар жиынтығын көрсететін, әуе кеңістігін пайдалану және әуе қатынастарын ұйымдастыру жөніндегі мемлекеттер арасындағы қатынастарды реттейтін осы заманғы халықаралық құқықтың бір саласы. Халықаралық әуе құқығы халықаралық құқықтың саласы ретінде халықаралық құқықтың көпке танылған қағидаларына негізделеді. Сонымен қатар әуе құқығы қағидалары жүйесіне халықаралық азаматтық авиацияның қызметін реттеп отыратын арнаулы қағидалар мен нормалар кіреді. Оларға мыналар жатады:

• әуе кеңістігінде мемлекеттің ерекше және толық егемендік қағидасы;
• халықаралық әуе қатынастарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету қағидасы;
• әуе кемелерінің заңсыз килігу әрекеттерінен қорғау қағидасы;
• тіркеу негізінде кеменің ұлттық негізін мойындау қағидасы;
• әуе кемелеріне және үшінші мемлекеттерге тигізген зияндарды өтеу қағидасы;

Негізгі қағидалар

Халықаралық құқық теориясы әуел бастан әуе кеңістігінде мемлекеттің ерекше және толық егемендігін мойындау қағидасын ұстанып отыр, өйткені әуе кеңістігі мемлекеттің ажырамас бөлігін алып жатқандықтан, мемлекет сол аумақ шегінде өзінің жоғары билігін жүзгізеді, демек әуе кеңістігінде егемендік біртұтас мемлекеттік егемендіктің бір бөлігін құрайды.

Халықаралық әуе кеңістігінде еркін ұшу қағидасы. Халықаралық әуе кеңістігіне ашық теңіз бен Антарктиканың үстіндегі әуе кеңістігі жатады. Осы кеңістіктердің үстінен ұшуды жүзеге асырған кезде әуе кемелері өзі тіркелген мемлекеттің юрисдикциясына бағынады. Бірақ бұл мемлекеттер мен олардың әуе кемелері құқықтық актілерде бекітілген халықаралық ережелерді сақтамауы тиіс дегенді білдірмейді. 1944 ж. Чикаго Конвенциясының 2-қосымшасында осындай аумақтарда ұшу ережелері бекітілген.

Халықаралық азаматтық авиацияның қауіпсіздігін қамтамасыз ету қағидасы. Бұл қағиданың мазмұны мемлекеттің мынадай екі міндеттеріне негізделеді: 1. Авиациялық техниканың, аэроаппараттардың, қосалқы қызметтер мен әуе көлігінің техникалық сенімділігін қамтамасыз ету шараларын қабылдау; 2. Азаматтық авиацияның қызметіне заңсыз араласу әрекеттерімен күрес жүргізу.