Шот-Аман Ыдырысұлы Уәлихан бетінің кодын көру

{{Сәулетші
 | есімі                    = Шот-Аман Ыдырысұлы Уәлихан
 | суреті                   = Shota Walihan.jpg
 | ұлты                     = 
 | азаматтығы               = {{байрақ|КСРО}}<br>{{байрақ|Қазақстан}}
 | туған күні               = 26.4.1932
 | қайтыс болған күні       = 31.3.2021
 | туған жері               = [[Сырымбет (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сырымбет]] ауылы, {{туғанжері|Айыртау ауданы|Айыртау ауданында}}, [[Көкшетау облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
 | қайтыс болған жері       = [[Қазақстан]]
 | білімі                   = [[Мәскеу сәулетшілік институты]]
 | жұмыс істеген қалалар    = [[Алматы]], [[Астана]]
 | басты құрылыстары        = * [[Қазақстан елтаңбасы]]ның дизайны
* [[Алматы]]дағы [[Тәуелсіздік монументі (Алматы)|Тәуелсіздік монументі]], 1998
* [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ескерткіші
* [[Тоқаш Бокин]] ескерткіші
 | марапаттары              = {{Қатар
  |{{Парасат ордені}}
  |{{Құрмет ордені}}
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}}
  |{{Еңбек ардагері медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР Конституциясына 20 жыл}}
  |[[Сурет:Medal Nur Otan Rib.png|40px|«Нұр Отан» «Белсенді қызыметі үшін» медалі]]
}}
{{Қатар
  |{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}}
  |{{Қазақ КСР-нің мемлекеттік сыйлық лауреаты}}
  |{{Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері}}
}}
}}
'''Шот-Аман (Шота) Ыдырысұлы Уәлихан''' ([[26 сәуір]] [[1932 жыл]], [[Солтүстік Қазақстан облысы]], [[Айыртау ауданы]], [[Сырымбет (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сырымбет ауылы]] – [[31 наурыз]] [[2021 жыл]]) — [[сәулетші]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР-інің]] еңбек сіңірген сәулетшісі (1978), [[профессор]], Шығыс елдері Халықаралық сәулетші академиясының академигі (2001).

== Қысқаша өмірбаяны ==
[[1932 жыл]]ы [[26 сәуір]] күні [[Көкшетау облысы]]ның (қазіргі [[Солтүстік Қазақстан облысы]]) [[Айыртау ауданы]]ндағы [[Сырымбет (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сырымбет]] ауылында туған.

Шот-Аман Уәлихан — [[төре]] руының өкілі, әйгілі қазақ пен ресей ғалымы [[Уәлиханов Шоқан Шыңғысұлы|Шоқан Уәлихановтың]] бауырының ұрпағы. Қазақ ақыны [[Бақытжан Мұсаханұлы Қанапиянов|Бақытжан Қанапияновтың]] немере ағасы.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref>

[[Мәскеу сәулетшілік институты]]н бітірді.

«Қазақстан қала құрылысын жобалау» институтының қызметкері, [[Алматы]] қаласының бас сәулетшісінің орынбасары,

[[Қазақстан сәулетшілер одағы]] басқармасының төрағасы болды.

Республикалық тарихи және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамының төрағасы.

{| class="wikitable"
|-
! Жыл !! Оқиға
|-
| 1956 || [[Мәскеу]] мемлекеттік сәулетші институтын бітірген
|-
| 1956–1965 || Қазақ қала құрылысын жобалау институтында, [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] құрылыс және сәулетші академиясы Қазақ бөлімшесінде сәулетші, кіші ғылымының қызметкері болды
|-
| 1966–1967 || [[Алматы]] қаласы бас сәулетшісінің орынбасары
|-
| 1967–1970 || Қазақ [[өнеркәсіп]] құрылысын жобалау институтының аға ғылымының қызметкері
|-
| 1971–1978 || ҚР тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамы төрағасының орынбасары
|-
| 1976 жылдан || ҚР тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамы төрағасының 1-орынбасары
|-
| 1973–1982 || [[Қазақстан сәулетшілер одағы]] басқармасының төрағасы
|-
| 1975 жылдан || КСРО Сәулетшілер одағы басқармасының хатшысы 
|-
| 1982 жылдан || Қазақ азаматтық село құрылысын жобалау институтында бас сәулетшісі
|-
| 1990–1995 || [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы]]ның [[М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты|Әдебиет және өнер институты]]ндағы өнер және сәулетші бөлімінің меңгерушісі
|-
| 1995 жылдан || ҚР Тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамы Орталық кеңесінің төрағасы әрі Халықаралық [[Абылай хан]] қорының президенті
|}

== Жетістіктері ==
Шот-Аман Уәлиханов бірнеше ірі [[ғимарат]]тардың, 20 монумент пен [[ескерткіш]]тің (басқалармен бірге) авторы. Солардың қатарында: Алматы қаласындағы «Динамо» [[стадион]]ы (1958), «Универсам» дүкені (1979), «Казгипрозем» үйінің (1983 жыл) ғимараттары; Уәлиханов ескерткіші (1969 жылы; Қазақ КСР-і Мемлекеттік сыйлығы, 1970 жыл), [[Әліби Тоқжанұлы Жангелдин]], [[Тоқаш Бокин]] (екеуі де 1975 жылы), [[Ғани Мұратбаев]] (1984 жыл), [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қарауыл ауылдық округі|Қарауыл ауылындағы]] Абай (1970), [[Көкшетау]] қаласындағы [[Талғат Жақыпбекұлы Бигелдинов|Талғат Бигелдинов]] (1998), [[Қостанай]] қаласындағы [[Ахмет Байтұрсынұлы]] (1999), [[Астана]] қаласындағы [[Кенесары хан|Кенесары Қасымұлы]] (2001), т.б. ескерткіштері; [[Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев|Дінмұхамед Қонаев]] бюсті (1985 жылы), [[Тәуелсіздік монументі (Алматы)|Тәуелсіздік монументі]] (1996 жылы, жоба авторы әрі жетекшісі), т.б. Уәлиханов 1996 жылы [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның жаңа мемлекеттік [[Қазақстан елтаңбасы|елтаңбасы]] бойынша өткен байқауында ҚР сәулетшілер одағының алтын медалі мен дипломын алды, елтаңба авторы. Сондай-ақ ол Қазақстан сәулет және бейнелеу өнерінің көкейтесті мәселелерін көтерген көптеген ғылыми мақалалар; сонымен қатар бірқатар [[драма]]лық шығармалардың да (“Шоқан”, алғаш рет 1962 жыл қойылған; “Ағнұр”, 1982; “Тағдыр”, 1984; “Террор”, 2000) авторы; бірқатар пьесалары республикалық (Алматы) және облыстық ([[Көкшетау]], [[Қарағанды]], [[Шымкент]]) [[театр]]лары сахнасында қойылды. Халықаралық сәулетшілер одағының дүниежүзілік 12–13, 20-конгрестеріне ([[Мадрид]], 1975 жыл; [[Мехико]], 1978 жыл; [[Бейжің]], 1999 жыл) қатысты.

=== Негізгі шығармашылық жұмыстары ===
* [[Алматы]]дағы [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] (1969); 
* [[Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин|Әліби Жанкелдин]] (1975);
* [[Тоқаш Бокин]] (1975) ескерткіштері; 
* «Динамо» стадионы құрлысының (шығармашылық топ құрамында) жобалары;
* [[Алматы]] Тәуелсіздік монументі авторлар тобының жетекшісі (1998);
* [[Қазақстан елтаңбасы]].

== Марапаттары ==
=== Атақтары ===
* [[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]]
=== Премиялары ===
* [[Қазақ КСР Мемлекеттік премиясы]]
* [[Қазақстан Республикасы Мемлекеттік премиясы]] (1990)
=== Марапаттары ===
* [[Парасат ордені]]
* [[Құрмет ордені]]<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том</ref><ref>“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6</ref>
* [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалі]]
* [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]]
* [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 25 жыл медалі]]
* [[Қазақстан Конституциясына 20 жыл медалі]]

==Дереккөздер==
{{Дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан сәулетшілері]]
[[Санат:Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы академиктері]]
[[Санат:Қазақстан мүсіншілері]]
[[Санат:КСРО мүсіншілері]]
[[Санат:Қазақстанның еңбек сіңірген сәулетшілері]]
[[Санат:Қазақстан қоғам қайраткерлері]]
[[Санат:Алматының құрметті азаматтары]]
[[Санат:Профессорлар]]