Шымкент бетінің кодын көру

{{Дереккөздер жетіспейді}}
{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Қала
 |атауы                   = Шымкент
 |сурет                   = {{Photomontage
  |photo1a                 = Tulip-Fountain-Shymkent-Kazakhstan.jpg
  |photo2a                 = Russian-Drama-Theater-Shymkent-Kazakhstan.jpg
  |photo2b                 = Independence-Park-Shymkent-Kazakhstan.jpg
  |photo3a                 = Light-montage-Arbat-Shymkent-Kazakhstan.jpg
  |photo3b                 = Ordabasy Plaza (Shymkent).jpg
  |photo4a                 = Citadel-Shymkent-Kazakhstan.jpg
  |spacing                 = 2
  |position                = center
  |color_border            = white
  |color                   = white
  |size                    = 276
  |foot_montage            = 
}}
 |әкімшілік күйі          = [[республикалық маңызы бар қала]]
 |елтаңба                 = Shymkent logo.svg
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg= 42|lat_min= 18|lat_sec=
  |lon_deg= 69|lon_min= 36|lon_sec=
  |CoordAddon=type:
  |CoordScale             = 
 |ел картасының өлшемi    = 300 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = 
 |кестедегі облыс         = 
 |ауданы                  = 
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = Аудандар саны
 |мекені                  = 
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 5 аудан ([[Абай ауданы (Шымкент)|Абай]], [[Әл-Фараби ауданы|Әл-Фараби]], [[Еңбекші ауданы|Еңбекші]], [[Қаратау ауданы|Қаратау]], [[Тұран ауданы|Тұран]])
 |басшының түрi           = [[Шымкент әкімі|Әкімі]]
 |әкімі                   = [[Ғабит Әбдімажитұлы Сыздықбеков|Ғабит Сыздықбеков]]
 |құрылған уақыты         = XIІ ғасыр
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Чимкент'' (орысша транскрипциясы), ''Черняев'', ''Неджикет''{{Дереккөзі келтірілмеген}}
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              =  1162,8<ref name="Түркістан облыстық мәслихатының 2018 жылғы 5 маусымдағы кезектен тыс жиырма үшінші сессиясы">[http://maslikhat.ontustik.gov.kz/news/%D0%BE%D2%A3%D1%82%D2%AF%D1%81%D1%82%D1%96%D0%BA-%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8B%D2%9B-%D0%BC%D3%99%D1%81%D0%BB%D0%B8%D1%85%D0%B0-32/ Түркістан облыстық мәслихатының 2018 жылғы 5 маусымдағы кезектен тыс жиырма үшінші сессиясында мынадай мәселелер қаралды] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190103210341/http://maslikhat.ontustik.gov.kz/news/%D0%BE%D2%A3%D1%82%D2%AF%D1%81%D1%82%D1%96%D0%BA-%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8B%D2%9B-%D0%BC%D3%99%D1%81%D0%BB%D0%B8%D1%85%D0%B0-32/ |date=2019-01-03 }}</ref>
 |уақыт белдеуі           = +5:00
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 506
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1 236 900<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT478686 Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2024 жылғы 1 маусымға)]</ref>
  |санақ жылы             = 2024
  |тығыздығы              = 1025
  |шоғырлануы             = {{өсім}} 1,8 млн<ref name="kazinform">{{Cite web|url=http://www.inform.kz/ru/proekt-razvitiya-aglomeracii-shymkenta-obsudili-v-akimate-yuko_a3082052|title=Проект развития агломерации Шымкента обсудили в акимате ЮКО|автор=kazinform|archiveurl=https://archive.is/Rz3Lf|archivedate=2018-05-05}}</ref>
  |ұлттық құрамы          = [[қазақтар]] 68,76 %<br>[[өзбектер]] 17,36 %<br>[[орыстар]] 8,17 %<br>[[әзербайжандар]] 1,73 %<br>[[татарлар]] 0,93 %<br>[[түріктер]] 0,7 %<br>[[корейлер]] 0,59 %<br>[[күрдтер]] 0,32 %<br>[[украиндар]] 0,2 %<br>басқалары 1,24 %<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT453226 Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)]</ref>
  |конфессионалдық құрамы = [[мұсылман]]дар, [[Христиандық|христиан]]дар
  |этнохороним            = шымкенттік
 |телефон коды            = 7252
 |пошта индекстері        = 160000
 |автомобиль коды         = 17
 |идентификатор түрі      = КАТО
 |сандық идентификаторы   = 511010000
 |ортаққордағы санаты     = Shymkent
 |сайты                   = https://www.gov.kz/memleket/entities/shymkent?lang=kk Шымкент қаласының әкімдігі
 |сайт тілі               = kk
 |сайт тілі 2             = ru
 |сайт тілі 3             = en
}}
'''Шымкент''' — [[Қазақстан]]дағы [[республикалық маңызы бар қала]],<ref>{{Cite web|url= https://kaz.nur.kz/1738055-nazarbaev-trkistan-oblysyn-kru-turaly-zarlykka-kol-kojdy.html |title= Назарбаев Түркістан облысын құру туралы жарлыққа қол қойды |lang= kk |work= kaz.nur.kz |last= Ерубаева |first= Гүлмира |date= 2018-06-19 |accessdate= 2024-10-24}}</ref> халық саны бойынша елдегі қалалар арасынан үшінші орында.

2018 жылғы 19 маусымға дейін [[Түркістан облысы|Оңтүстік Қазақстан облысы]]ның орталығы болған бұл қалада қазір 1 028 673 адам тұрады (2019).<ref name="stat.gov.kz">{{Cite web|url= https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT333984 |title= Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны |lang= kk |work= stat.gov.kz |last= Ағаділов |first= Ғ. |date= 2019-10-20}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200926171507/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT333984 |date=2020-09-26 }}</ref> Қазақстанның басқа қалаларымен салыстырғанда тұрғыны жөнінен 3-орында. Осымен қатар, Шымкент Қазақстанның негізгі өнеркәсіп, сауда және мәдени орталықтарының бірі болып табылады. Шымкент қаласы [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]]-ның 2020 жылғы мәдени астанасы мәртебесіне ие болды.<ref>{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/last/2020-zhyly-shymkent-kalasy-tmd-nin-madeni-astanasy-bolmak |title= 2020 жылы Шымкент қаласы ТМД-нің мәдени астанасы болмақ |lang= kk |work= inbusiness.kz |date= 2017-06-08 |accessdate= 2024-10-24}}</ref>

== Этимологиясы ==
Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи деректерді атай отырып, қала атауының мағынасын «бау-бақшалы қала», «Жасыл қала», «Шыммен қоршалған қала» — деп түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай деп түсіндіріледі: Шымкент [[Түркі тілдері|түркінің]] «Шым» және [[Парсы тілі|парсының]] «Кент» — қала, мекен деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде қала атауы соғдының (иранның) «чиминь-чемень» яғни, көгалды, гүлденген алқап, ал бұған «Кент» сөзінің жалғануымен, «жасыл (гүлденген) қала» деген мағынаны білдіреді.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

== Тарихы ==
Осы уақытқа дейін ғалымдардың көпшілігі қазіргі Шымкент қаласының аумағындағы қоныс мекендер XI−XII ғасырларда болған деп болжаған. Сонымен қатар Шымкенттің бұдан да ертеректе пайда болғаны жөнінде болжам бар. Бұған дәлел — археологиялық қазбалар мен құрылыс барысында табылған қабырлардың жерлеуші, мамандардың болжамы бойынша, біздің заманымызға дейінгі V–VІ ғасырларға тән.

Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында бір еркек пен әйелдің мәйіті табылды, және ол [[Зороастризм|зороастрлық]] салтпен жерленгендігі анықталып отыр, олай болса бұл мәйітке 1500 жыл. Бірқатар археолог-ғалымдардың пікірлері бойынша, бұл жерде үлкен қорым болған, егер бұл расталса, онда қаланың пайда болған мерзімі қайта қаралуы мүмкін. Біздің заманымызға жеткен жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен ретінде парсы тарихшысы Шараф ад-Дин Әли Йаздидің (1425 жыл) біздің жыл санауымыз бойынша 1365–1366 жылдардағы [[Әмір Темір]]дің әскери жорық-тары туралы жазған «[[Зафар-Наме-Ий Тимури|Зафар Наме]]» атты («Жеңіс кітабы») кітабында кездеседі.

Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне қолайлы мекен болған. Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген археологиялық қазба жұмыстары кезінде табылған мәдениет мұралары дәлел бола алады. Тау етегінде өзен бойындағы алқаптарда егіншілік пен жүзімдік, ал көгалды таулы жайылымдарда — мал шаруашылығы дамыған.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

=== Көне және ортағасырлық тарихы ===
[[Сурет:Цитадель городища Шымкент.jpg|thumb|left|Ескі қала ішіндегі көне қалашығы цитаделі]]
[[Сурет:Церковь Сергия Радонежского, г. Чимкент, 19 в (cropped).jpg|thumb|left|1886 жылы салынған Радонеждік Әулие Сергей шіркеуі (2009 жылы қираған)]]
Шымкент қаласының аймағы жүздеген жылдар бойы көптеген тарихи оқиғалардың куәсі болған. Қала бірнеше рет басқыншылардың жойқын шабуылдарына ұшыраған. [[Шыңғыс хан]] жорықтарға жасақтарымен қала арқылы өтіп, ақырында Шымкент Шыңғыс хан ұрпақтарының қол астына өткен. [[Ақ Орда (мемлекет)|Ақ Орда]] және [[Алтын Орда]] хандары жүргізген соғыстардың нәтижесінде қала [[Әмір Темір]]дің қол астына кіреді. XV ғасырдың басынан Шымкент XVIII ғасырдың жартысына дейін [[Жоңғар шапқыншылығы|Жоңғар шапқыншыларының]] тонауына ұшырайды. Сансыз соғыстар мен өзара тартыстар жергілікті халықтардың өміріне қайғы-қасірет әкелгенімен, Сайрам оазисі-жер өңдеу мен бау-бақша және қол өнері өркендеген аймақ болып қала берді.

XVII ғасырда және XIX ғасырдың бірінші жартысында Шымкентті билеп алу мақсатында [[Қоқан хандығы|Қоқан]] және [[Бұхара хандығы|Бұхара]] хандықтары күрес жүргізді. 1810–1864 жылдары Шымкент [[Қоқан хандығы]]ның билігіне өтіп, хан өкілінің резиденциясы болды. Мұнда Қоқан әскерлерінің саны жағынан үлкен гарнизоны тұрақтап, қала негізінен әскери қамал ретінде пайдаланылды.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

=== Ресей империясы ===
1864 жылы қала орыс әскерлерінің тіке шабуылымен алынды. Қазақстан мен [[Орталық Азия]]ның [[Ресей]]ге қосылуы аяқталған соң, Шымкент Жаңақоқан бағытының құрамында болып, соңынан [[Түркістан уезі]]нің, ал 1867 жылдан Түркістан генерал-губернаторлығына қарасты [[Сырдария облысы (Ресей империясы)|Сырдария облысы]]ның уездік қаласы болды. Осы кезден бастап Шымкент Еуропалық Ресей мен Батыс Сібірді Орта Азиямен жалғайтын, маңызды транзиттік мекенге айналды. XIX ғасырдың соңында қалада сауда-саттық дамыған: 19 мануфактуралык, 70 ұсақ-түйек дүкені, 50 шайхана, 10 [[Керуен Сарай|керуенсарай]], 9 тамақ-тандыру орны, 27 ұн дүкені, ал XX ғасырдың басында — 3 май шайқататын, 5 тері илейтін, 15 кірпіш шығаратын, 26 диірмен, 4 мақта тазалайтын, ұсақ өнеркәсіп, 15 ұстахана және 15 сабын қайнататын өндіріс орындары бар үлкен өнеркәсіп қалаға айналды.

Қала экономикасының дамуында 1883 жылы ашылған дәрі-дәрмек өндіретін сантонин (кейінгі «Химфарм» АҚ химия-фармацевтикалық зауыты) зауыты маңызды рөл атқарып, оның өнімдері экспортқа шығарылатын. Шымкент сантониносының сапасы өте жоғары болды, сондықтан ол ішкі нарықта үлкен сұранысқа ие болды. Оңтүстік Қазақстанның табиғи-климаты дермененің өсуіне қолайлы, ал дермене сантонино өндіріс жершарында өте сирек кездеседі. Сондықтан да Шымкенттің алғашқы және қазіргі таңбасында дермене бұтақшасы бейнеленген.

1914 жылы Қазақстанның [[Ресей империясы]]на қосылуының 50 жылдығына орай қалаға орыс генералы [[Михаил Григорьевич Черняев|Михаил Черняев]]тің '''Черняев''' тегі берілді. 1921 жылы қала '''Шымкент''' атауына қайта ие болды.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

=== Кеңестік тарихы ===
XX ғасырда қала тарихының жаңа кезеңі басталды. Қала халқы елдегі үлкен өзгерістер нәтижесінде жаңа жетістіктерге жете бастады. Қалада жаңа өндіріс орындары салынып, оқу орындары мен ғылым, мәдениет ошақтары ашылды. Қала келбеті жаңа тұрғын үйлер, гүлзар, көшелері, саябақтарымен ажарлана түсті. 1930 жылдары Шымкентте қорғасын зауыты салынды. Бүл алып өндіріс орны [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]-дағы өндірілетін қорғасынның 70%-н беріп отырды. Қалада май комбинаты, шұлық және айна фабрикалары іске қосылды. 1932 жылы ауылшаруашылық авиациясының базасы құрылып, бұл [[Шымкент Халықаралық Әуежайы|Шымкент әуежайы]]ның негізін қалады.

[[Екінші дүниежүзілік соғыс]] жылдары Шымкент қаласы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]-дағы маңызды қалалардың біріне айналды. Соғыс жүріп жатқан аймақтардан бұл жерге елдегі бірқатар өндіріс орындары, 17 зауыт пен фабрикалар көшіріліп әкелінді. Қала [[танк]]терге қажетті қосалқы бөлшектер, снарядтар, металл,  қорғасын, оптикалық қүралдар және басқа да өнімдерді өндірді. Шымкентке өсімдіктер ғылыми-зерттеу институты және Харьковтегі авиация училищесі көшірілді. Екінші дүниежүзілік соғыс жылдары майдан даласында ондаған мың шымкенттіктер жаумен шай-қасып, 7 жерлесімізге Кеңес Одағының батыры атағы берілді.

Соғыстан кейінгі 1950–1980 жылдары экономика дами бастады. Қалада жаңадан ірі кәсіпорындар құрылды. Олардың ішінен мақта-қағаз комбинаты, қаракөл, цемент, гидролиз зауыттары, «Восход» тігін фабрикасы, металлқұрастыру және тұрғын үй құрылысына қажетті материалдарды өндіретін кәсіпорынды, «Электроаппарат» зауыты, ал, тамақ өнер-кәсібінен ет, сүт, сыра, салқындатылған сусындарды шығаратын кәсіпорындарды атауға болады. Химия өнеркәсібі жедел дамыды. Шымкентте фосфор, шина және мұнай өңдеу сияқты алып зауыттар салынып, Омбы–Павлодар–Шымкент мұнай құбыры тартылды. Тұрғын үй салу қарқындап жүріп жатты. Жаңа мөлтекаудандар, көшелер, даңғылдар, саябақтар, скверлер пайда болды. Білім беру, медицина және мәдениет мекемелерінің саны өсіп, спорттық-сауықтыру кешендері салынды. Кейін салынған демалыс кешені құрамында дендробақ, [[Шымкент хайуанаттар бағы|зообақ]], жасанды көл және ипподром бар.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

=== Тәуелсіз Қазақстан ===
[[Сурет:Train-station-forecourt-Shymkent-Kazakhstan.jpg|thumb|297px|Шымкент вокзалының алдыңғы ауласы, 2021 жыл]]
2021 жылы [[National Geographic Qazaqstan (журнал)|National Geographic Qazaqstan]] жазған ақпарат бойынша тәуелсіздіктен бері Шымкентке 2,5 триллион теңге инвестиция тартылды. Шетелдік инвесторлардың көмегімен бірге жалпы сомасы 2,3 млрд АҚШ долларын құрайтын 17 жоба жүзеге асқан.<ref name="natgeoqaz">{{Cite web|url= https://nationalgeographic.kz/2021/11/10/shymkent-qalaj-oezgerdi/ |title= Шымкент қалай өзгерді? |lang= kk |publisher= [[National Geographic Qazaqstan (журнал)|National Geographic Qazaqstan]] |date= 2021-11-10 |accessdate= 2024-10-24}}</ref> Журнал жазуынша «келбеті түбегейлі өзгерген» бұл қалада 1991 жылғы желтоқсаннан бері 98 мектеп, 470 балабақша және 6 мемлекеттік, 21 жекеменшік аурухана ашылды. Шымкенттің әр екінші тұрғыны, оған қоса, — тәуелсіздік тумасы.<ref name="natgeoqaz" /> [[Шымкент әкімі|Әкім]] [[Мұрат Дүйсенбекұлы Әйтенов|Мұрат Әйтенов]] сөзінше 1990 жылдардан бері Шымкент тұрғындарының орташа өмір сүру ұзақтығы 10 жылға өсті.<ref>{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/last/shymkent-halykynyn-omir-suru-uzaktygy-10-zhylga-osti |title= Шымкент халқының өмір сүру ұзақтығы 10 жылға өсті |lang= kk |work= inbusiness.kz |last= Құдайберген |first= Құралай |date= 2021-06-24 |accessdate= 2024-10-24}}</ref>

== Рәміздері ==
<gallery>
Сурет:Chimkent (Semirechye Oblast, 1866).gif|1866 жылғы елтаңба жобасы<ref name="geraldika">-{«Материалы геральдического архива В. Маркова»}-</ref>
Сурет:Chimkent (Semirechye Oblast, 1909).gif|1909 жылғы 21 сәуірде бекітілген Шымкент уездік қаласының елтаңбасы<ref name="geraldika" />
Сурет:Шымкент.png|Шымкент бейресми эмблемасы (2008 жылғы тамыз айына дейін)<ref name="geraldika3">[http://geraldika.ru/symbols/6489 -{«ГЕРАЛЬДИКА.РУ»}-]</ref>
Сурет:Coat of arms of Shymkent.png|Шымкенттің қазіргі эмблемасы<ref name="geraldika2">[http://www.shymkent.gov.kz/ «Шымкент қаласы әкімшілігінің ресми сайты»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080818213220/http://www.shymkent.gov.kz/ |date=2008-08-18 }}</ref>
</gallery>

== Халқы ==
Шымкент қаласы халқының саны:<ref>{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm|title=City & town of Kazakhstan|publisher=pop-stat.mashke.org|lang=en|accessdate=2016-03-29}}</ref>

{| class="wikitable"
! 1897!! 1908!!	1913!!1939!! 1959!!	1970!!	1977!!	1979!!	1989
|-
|11 194
|17 000
|19 000
|74 000
|153 000
|247 000
|303 000
|321 535
|392 977
|}

{| class="wikitable"
! 1992!! 1993!! 1994!! 1995!! 1996!! 1997!! 1998!! 1999
|-
|405 500
|409 700
|411 400
|414 400
|417 900
|417 400
|419 700
|435 300
|}

{| class="wikitable"
! 2000!! 2001!!	2002 !! 2003!! 2004!! 2005!! 2006!!	2007!! 2008!! 2009
|-
|482 900
|502 700
|506 700
|513 100
|521 200
|526 100
|535 100
|554 600
|602 300
|615 000
|-
|}

{| class="wikitable"
! 2010!! 2011!! 2012 !! 2013!! 2015 !! 2016 !! 2019<ref name="stat.gov.kz" /> !! 2024
|-
|629 100
|642 600
|662 300
|683 300
|858 147
|885 799
|1 028 673
|1 236 900
|}

== Әкімшілік-аумақтық бөлінісі ==
Алғаш рет қаланы аудандарға бөлу 1945 жылы енгізілді. Сол кезде Центральный, Железнодорожный және Заводской әкімшілік аудандары құрылды.<ref name="АТД 1945">{{Cite web |url=http://elib.nklibrary.kz/pdf/kaz_ssr/unik1.htm#akmo |title=КАЗАХСКАЯ ССР. АДМИНИСТРАТИВНО-ТЕРРИТОРИАЛЬНОЕ ДЕЛЕНИЕ. На 1 января 1945 года. |accessdate=2017-03-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829134325/http://elib.nklibrary.kz/pdf/kaz_ssr/unik1.htm#akmo |archivedate=2017-08-29 |deadlink=yes }}</ref>.

КСРО-ның тарауы қарсаңында 1989 жылғы Бүкілодақтық халық санағы мәліметтері бойынша қала 3 ауданнан тұрған: Абай, Еңбекші, Дзержинский (кейінірек Әл-Фараби болып өзгерген).

Қазіргі таңда Шымкент 5 әкімшілік ауданнан тұрады: [[Абай ауданы (Шымкент)|Абай]], [[Еңбекші ауданы]], [[Әл-Фараби ауданы]], [[Қаратау ауданы]] және [[Тұран ауданы]].

== Саясаты ==
=== Әкімдігі ===
{{Толық мақала|Шымкент қаласының әкімдігі|Шымкент әкімі}}
[[Шымкент қалалық әкімдігі]] — [[Шымкент әкімі|Шымкент қаласы әкімі]]нің аппараты қала әкімінің қызметін басқаруды және бақылауды, оны ұйымдық, құқықтық, ақпараттық-талдау, консультативтік және материалдық-техникалық қамтамасыз етуді жүзеге асырады.<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/shymkent/about?lang=kk|title=Жалпы ақпарат|lang=kk|publisher=[[Шымкент қаласының әкімдігі]]нің ресми сайты|accessdate=2024-10-21}}</ref>

=== Мәслихаты ===
{{Толық мақала|Шымкент қаласы мәслихаты}}
[[Шымкент қаласы мәслихаты]] — Шымкент қаласының жергілікті бірпалаталы [[заң шығарушы орган]]ы, 1993 жылы құрылған. 2023 жылдан бастап мәслихат депутаттарының бір жартысы [[партиялық тізім]] бойынша сайланса, басқа жартысы [[бірмандатты округ]]терден сайланады. Мәслихат — Қазақстан заңнамасына сәйкес қала халқының еркін білдіретін және жалпы мемлекеттік мүдделерді ескере отырып, оны іске асыру үшін қажетті шараларды айқындайтын, олардың орындалуын бақылайтын өкілді орган.<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/shymkent-maslihat/about?lang=kk|title=Жалпы ақпарат|lang=kk|publisher=[[Шымкент қаласы мәслихаты]]ның ресми сайты|accessdate=2024-10-21}}</ref>

== Инвестициялық әлеуеті ==
[[Сурет:Mega Center Shymkent.jpg|thumb|left|250px|Мега Орталық Шымкент]]
2019 жылдың соңында Шымкент қаласының экономикасына 194,5 млрд. теңге инвестиция тартылды. 2019 жылы қалада жалпы құны 25,6 млрд.теңгеге 10 инвестициялық жоба жүзеге асырылып, жаңа 420 жұмыс орны ашылды. Қалада 2 индустриалды аймақ бар (Оңтүстік - 337 га және Тассай - 89 га). Индустриалды аймақтарға бөлінген жердің жалпы ауданы 426 га құрайды.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

Шымкентте жалпы құны 33 млрд. теңгені құрайтын алты инвестициялық жобамен көліктік-логистикалық аймақ құру жобасы жүзеге асырылуда. Жалпы жер көлемі 92 га құрайды.

Қалаға инвесторларды тарту мақсатында ауданы 306 гектар болатын «Жұлдыз» атты жаңа индустриалды аймақ құрылуда. Бірінші кезеңде 76 га (2020–2021), екінші кезеңде - 230 га (2021–2022) жер игеру жоспарлануда.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

Сонымен қатар, әлеуетті инвесторларды қосымша ынталандыру мақсатында аумағы 136 гектар болатын Шымкент агроөнеркәсіптік аймағын құру процесі басталды, онда көтерме және бөлшек сауда қоймалары мен ауылшаруашылық кәсіпорындары орналасатын болады. Құны 8 млрд. теңге болатын 6 инвестициялық жобаны жүзеге асыру жоспарлануда.

Сондай-ақ, қалада 427 гектар аумақта «Шымкент сити» қала құрылысы бойынша арнайы экономикалық аймағын құру жұмыстары жүргізілуде. Жобаны іске асыру барысында «Highvill» ([[Корея Республикасы|Оңтүстік Корея]]), «Kinder World» ([[Сингапур]]), «Eryapi» ([[Түркия]]) компанияларын тарту көзделген. Жоба аясында қала экономикасына 1,5 млрд. [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] доллары көлемінде  шетелдік инвестиция тартылатын болады. Жоба қаланың 50 мың тұрғынын баспанамен қамтамасыз етуді көздейді.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

== Өнер және мәдениет ==
[[Сурет:Памятник Бауыржану Момышулы (г. Шымкент).jpg|thumb|left|Бауыржан Момышұлының ескерткіші]]
[[Сурет:Alley near Pushkin' s Library.jpg|thumb|left|Пушкин атындағы кітапханадағы аллея]]
Қалада жүзеге асырылып жатқан мәдениет саясаты Оңтүстік Қазақстанда жасайтын ұлттық мәдени-полиэтникалық қоғамдардың қалыптасқан мәдениетін, салт-дәстүрлерін, достықты, татуластықты жандандыруға бағытталған. Шымқалада қазақ, славян, өзбек, башқұрт, татар, неміс, еврей, корей, әзербайжан және басқа, барлығы 16 ұлттық мәдени орталықтар жұмыс істеуде. Олардың белсене қатысуы және қолдауымен ұлттық саясат және тұрғындардың бос уақытын ұтымды ұйымдастыру мәселелері оң шешімін тауып келеді.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

2002 жылы Шымкентте «Ардагерлер аллеясы» қайта жандандырылды. Қалада 8 саябақ пен сквер жұмыс істейді. Олардың үшеуінің негізі XIX ғасырдың ортасы мен XX ғасырдың басында қаланған. [[Шәмші Қалдаяқов]] атындағы облыстық филармония жемісті жұмыс істеуде. 3 мәдениет сарайының залдары ешқашан да бос болмайды. Үш кинотеатрда қазіргі заманның фильмдерін тамашалауға болады. Қангүй мемлекеті дәуірінің бірегей экспонаттары облыстық өлкетану мұражайында қойылған. Қалада 28 кітапхана бар.

Облыстың мәдени өміріндегі атаулы оқиға 1967 жылы қазақ және орыс драмалық театрлары ғимаратының құрылысы болды. Ол жерлерде Қазақ КСР халық әртістері [[Айша Төкебайқызы Абдуллина|Айша Абдуллина]], [[Жұмабике Серікбаева]] жұмыс істеген. 1960–1980 жылдары ақын [[Омарбай Малқаров]], халық ақындары [[Көпбай Омаров]], [[Әселхан Қалыбекова]], жазушылар [[Әбжапар Жылқышиев]], [[Нәмет Сүлейменов]], [[Уәлихан Сүлейменов]], [[Ханбибі Есенқарақызы|Ханбибі Есенқараева]], [[Олег Постников]], [[Юрий Васильевич Кунгурцев|Юрий Кунгурцев]], [[Мархабат Байғұт]] шығармашылық шарықтау кездері. Қазақ театрлық өнерінің негізін қалаушылар халық әртістері [[Хадиша Бөкеева]], [[Ғайни Хайруллина]], [[Құрманбек Жандарбеков]], ақын әрі қоғамдық қайраткер [[Мұхтар Шаханов]], композитор [[Шәмші Қалдаяқов]], жазушылар [[Федор Ермолаевич Чирва|Фёдор Чирва]] мен [[Еділбаев Жұмабек|Жұмабек Еділбаев]] біздің жерлестеріміз.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

[[Сурет:The Technology University (Shymkent).jpg|thumb|right|250px|[[М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан зерттеу университеті]]]]

Абай атындағы мәдениет және демалыс саябағы, аквабағы, техносаябағы, «Кең-баба» этнографиялық саябағы, «Nimex Land» пен «Бамзик» ойын-сауық орталықтары балалар мен үлкендердің сүйікті демалыс орындарына айналған. Әрине, қаланың солтүстік бөлігін дендробақ, зообақ, [[ипподром]]мен байланыстыратын ұзындығы 6 шақырымдай балалар темір жолының алатын орыны айрықша.

Қала аумағындағы көне қалашық пен қамалдарда археологиялық қазба жұмыстары жүргізіліп, қала тарихы жөнінде кешен жасау қолға алынып отыр. Қалада көрнекті ғалым, мәдениет, спорт майталмандары мен халық батырларына ескерткіштер орнатылған. Облыс және қала өз жерлестерін мақтан тұтады. Мұнда тілтанушы, мүше-корреспондент [[Мәулен Балақайұлы Балақаев|Мәулен Балақаев]], геология ғылымдарының докторы [[Патшайым Тәжібаева]], түркітанушы, академик [[Ісмет Кеңесбаев]], филология ғылымдарының докторы [[Қалдыбай Бектайұлы Бектаев|Қалдыбай Бектаев]], академик [[Төлеген Тәжібайұлы Тәжібаев|Төлеген Тәжібаев]] туған.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

== Галерея ==
<gallery class="center">
Сурет:Shymkent city downtown.jpg|Қаланың орталығы
Сурет:Shymkent night panorama.jpg|Қаланың түнгі көрінісі
Сурет:Alley in Shymkent-city.jpg|Шымкент аллеясы
Сурет:Turkistanakaya street (Shymkent-city).jpg|Түркістан көшесі
Сурет:The ark in Shymkent-city.jpg|Шымкенттің аркадасы
Сурет:The Railway staishon The in Shymkent.jpg|Шымкент Темір жол вокзалы
Сурет:Building of the South Kazakhstan region's Administration (Shymkent).jpg|Түркістан облысының әкімшілігі
Сурет:Tauke-Khan Avenue at Night (Shymkent-city).jpg|Тәуке хан көшесінің түнгі көрінісі
Сурет:New Buildings in Kunaev's Boulevard2.jpg|Қаланың жаңа ғимараттары
Сурет:Shymkent5.jpg|Орталық әмбебап жанындағы фонтандар
Сурет:The Peace Avenue (Shymkent-city).jpg|Бейбітшілік даңғылы
Сурет:Проспект Бауыржана Момышулы, г. Шымкент.jpg|Бауыржан Момышұлы даңғылының бойындағы емендер
Сурет:Koshkar Ata river 17.jpg|Қошқаратының бір арнасы
Сурет:Koshkar Ata river.jpg|Қошқараты өзенінің негізгі ағысы
Сурет:Bridge through Badam in Shymkent.JPG|Шымкенттегі Бадам үстіндегі көпір
Сурет:Former Shymlent city administration.jpg|Бұрынғы қалалық әкімшілік ғимараты
Сурет:Philharmonic in the Shymkent1.jpg|Облыстық филармония (1886 жылы қираған ғимараттың орнына салынған)
Сурет:Bulding of regional hospital in Shymkent 1.jpg|Облыстық клиникалық госпиталь (19 ғ. 2-жартысында — әскери госпиталь)
Сурет:St. Nicholas Cathedral 21.jpg|Құдай Анасының Қазан белгішесінің ғибадатханасы
Сурет:French House in Shymkent.jpg|Француз үйі
</gallery>

== Бауырлас қалалар ==
* {{Ту|Түркия}} [[Измир]] ([[Түркия]])
* {{Ту|Италия}} [[Гроссето]] ([[Италия]])
* {{Ту|Беларусь}} [[Могилёв]] ([[Беларусь]])
* {{Ту|Тайланд}} [[Паттайя]] ([[Тайланд]])
* {{Ту|Тәжікстан}} [[Хожант]] ([[Тәжікстан]])
* {{Ту|Англия}} [[Стивенедж]] ([[Англия]])
* {{Ту|Қытай}} [[Байинь]] ([[Қытай]])
* {{Ту|Грекия}} [[Ахарнон]] ([[Грекия]])
* {{Ту|Түркия}} [[Ескішехир]] ([[Түркия]])

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Ақпарат көздері ==
* Шымкент қаласы әкімдігінің ресми сайты [http://www.shymkent.gov.kz/kaz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120806011842/http://www.shymkent.gov.kz/kaz/ |date=2012-08-06 }}
* Түркістан облысы әкімдігінің ресми сайты [http://www.ontustik.gov.kz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120704135542/http://ontustik.gov.kz/ |date=2012-07-04 }}
* [http://www.e-shymkent.kz «Шымкент аймақтық порталы»]
* Подушкин Н. П. Когда родился Шымкент? // Шымкент. Историко-информационный путеводитель. Шымкент, 1998.
* ОҚО Статистика департаменті

== Сілтемелер ==
* [http://www.shymkent.gov.kz Шымкент қаласы әкімдігінің ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080818213220/http://www.shymkent.gov.kz/ |date=2008-08-18 }}
* [http://www.e-shymkent.kz Виртуалды Шымкент]

{{Қазақстан Республикасының әкімшілік аумақтары}}
{{Қазақстан қалалары}}

[[Санат:Шымкент]]
[[Санат:Жібек жолының бойындағы қалалар]]
[[Санат:Республикалық маңызы бар қалалар]]