Құрма (Эбен тұқымдасы)

 Басқа мағыналар үшін Құрма (айрық) деген бетті қараңыз.

Құрма (Эбен тұқымдасы)
Diospyros chloroxylon
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Angiosperms Табы: Қос жарнақтылар Сабы: Ericales Тұқымдасы: Эбен тұқымдасы Тегі: Diospyros L.
Өзге түрі
About 750 species
Үлгілік түрі
Diospyros lotus L.
Синонимдері
Cargillia R.Br. Cavanillea Desr. Ebenus Kuntze (nom. illeg.) Embryopteris Gaertn. Guaiacana Duhamel (nom. illeg.) Idesia Scop. Maba J.R.Forst. & G.Forst. Mabola Raf. Macreightia A.DC. Noltia Thonn. Paralea Aubl. Pimia Seem. Rhaphidanthe Hiern ex Gürke Ropourea Aubl. Royena L. Tetraclis Hiern

Құрма (лат. Diospyros) — Эбен тұқымдасына (лат. Ebenaceae) жататын ағаш және бұта туысы. Құрманың 700-ге жуық түрі бар.

Кептірілген шығыс құрмасы жемісі Қытайда танымал тәтті болып табылады

Құрма туысына ағаштар және бұталы өсімдіктер жатады. Құрманың 500-ге тарта түрі субтропиктік және тропиктік аймақтарда таралған. Шығыс құрмасының (D. kaki) биіктігі 10 — 12 м, жемісі ірі, шырынды, диаметрі 8 см-ге жетеді, түсі қызыл сары, сырты жылтыр, қабығы жұқа. Жас жемісінде 20% қант, 0,5 — 1,5% ақуыз, 2 — 3% күл, С, А дәрумендері бар. Кептірген жемісінде 52% қант, 48% глюкоза болады. Құрма тұқым күйінде және телу, ұластыру арқылы өсіріледі. Ұластыруға Қырым, Тәжікстанда өсетін кавказ құрмасының жабайы түрін, Орта Азияда суыққа төзімді Виргин құрмасын пайдаланады. Құрманы тұқымынан өсіргенде 5 — 7 жылда, ұластырылғандары 3 — 4 жылда жеміс береді. Ірі ағаштары жылына 250 кг-ға дейін өнім береді. Құрма –18 — 20^оС суыққа төзімді. 50 — 60 жыл, ал қолайлы жағдайда 100 жылға дейін қурамайды. Олар пішініне, дәніне, түсіне, оның дәмі мен консистенттілігіне, пісу мерзіміне, т.б. белгілеріне қарай ажыратылады. Жемісі тәтті, шарап өндірісінде, джем жасауға пайдаланылады. Дәнсіз жемістерін кептіріп, тағамға інжір тәрізді қолданады. Құрманың Хачиа, Хиакуме, Емон, Зенджи-мару, Гейли, т.б. сорттары бар. Қытай, Әзірбайжан, Өзбекстан, Түрікменстан, т.б. елдерде өсіріледі.

Жіктелуі

Туысқа қазіргі таңда 725 биологиялыұ түр кіреді.

Кейбір түрлері:

• Diospyros celebica Bakh.
• Diospyros crassiflora Hiern
• Diospyros digyna Jacq. - Қара құрма
• Diospyros discolor Willd.
• Diospyros ebenum J.Koenig
• Diospyros humilis (R.Br.) F.Muell.
• Diospyros kaki Thunb. - Шығыс құрмасы
• Diospyros lotus L. - Кавказ құрмасы
• Diospyros melanoxylon Roxb.
• Diospyros mespiliformis|aut=Hochst. ex A.DC.
• Diospyros oppositifolia Thwaites
• Diospyros sandwicensis (A.DC.)
• Diospyros virginiana|aut=L.

Сілтемелер

• Қытайдың Тайхан тауларындағы қар басқан құрма ағаштары