Әбділхамит Сүлейменұлы Шолпан бетінің кодын көру

{{Тұлға|Есімі=Әбділхамит Шолпан|Шынайы есімі={{Lang-uz|Abdulhamid Choʻlpon}}|Сурет=Abdulhamid Cholpon.jpg|ені=200px|Сурет атауы=1925.ж|Туған кездегі есімі=Әбділхамит Сүлейменұлы Жүнісов|Туған күні=1897|Қайтыс болған күні=04.10.1938|Туған жері={{Туғанжері|Әндіжан|Әндіжанда}}, Әндіжан уезі, [[Ферғана облысы (Ресей империясы)|Ферғана облысы]], [[Ресей империясы]]|Қайтыс болған жері={{Қайтысболғанжері|Ташкент|Ташкентте}}, [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Азаматтығы=[[File:Flag of the Romanov Monarchy.svg|22px|border]] [[Ресей империясы]] →<br/>
{{Байрақ|КСРО}}|Ұлты=[[Өзбектер|Өзбек]]|Мансабы=Ақын, жазушы, аудармашы, драматург және публицист|Әкесі=Сүлеймен Жүнісұлы|Марапаттары={{Мұстақыллық ордені}}<br />Әлішер Науаи атындағы Мемлекеттік сыйлық (1991.ж).<br/>
Тәуелсіздік ордені (1999.ж)|Commons=Choʻlpon}}

'''Әбділхамит Сүлейменұлы Шолпан''' ({{Lang-uz|Abdulhamid Sulaymon oʻgʻli Choʻlpon}}) шынайы есімі – ''Әбділхамит Сүлейменұлы Жүнісов'' ({{Lang-uz|Abdulhamid Sulaymon o’g’li Yunusov}}) — өзбек кеңес ақыны, жазушы, драматург және публицист, жаңа өзбек поэзиясының негізін қалаушылардың бірі.<ref name="EL">{{cite encyclopedia|year=1990|title=Choʻlpon|encyclopedia=Ensiklopedik lugʻat|publisher=Oʻzbek sovet ensiklopediyasi|location=Toshkent|language=Uzbek|id=5-89890-018-7|page=398|volume=2}}</ref><ref name="OʻzSE">{{cite encyclopedia|editor-first=Komiljon|editor-last=Zufarov|encyclopedia=Oʻzbek sovet ensiklopediyasi|title=Choʻlpon|trans-title=|language=Uzbek|year=1979|volume=12|location=Toshkent|pages=601}}</ref> Ол шығармаларына '''''Шолпан''''' деген бүркеншік атпен қол қойған.<ref name=":0">{{Cite web|title=Әбділхамит Шолпан|url=http://jadid.uz/cholpon/|lang=ru}}</ref><ref name="EB">{{cite encyclopedia|title=Uzbek Literature|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/621057/Uzbek-literature/|encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]]|access-date=10 April 2012}}</ref>

== Өмірбаян ==
Әбділхамит Жүнісов, Әндіжан қаласында 1897 жылы дүниеге келген. Әбділхамит өзінің білімін дәстүрлі жергілікті мектеп-медреседен бастайды, онда міндетті оқу бағдарламасын үйренумен қатар, философияға, логика мен тарихқа белсенді қызығушылық танытады, поэзияға қызығушылық танытады.

Әбділхамит полиглот бола отырып, түпнұсқада Шығыстың ұлы ақындары — [[Әбілқасым Фирдауси]], [[Сағди Ширази|Саади]], [[Хафиз Ширази]], [[Омар Хайям|Омар Хайямның]] шығармаларын оқиды. Кейінірек орыс-жергілікті мектептің оқушысы бола отырып, ол орыс ақындары мен жазушыларының – Пушкин мен Достоевскийдің мұрасымен танысады, орыс тілін үйрену оған еуропалық мәдениетті де ашады.<ref>{{Cite web|title=Шолпан|url=http://literature.uz/chulpan/|lang=uz}}</ref>

1919 – 1920 жылдары Әбділхамит «''ТүркРОСТА''» газетінің бас редакторы болып жұмыс істеді. Сондай-ақ «''Иштирокиюн''», «''Гызыл Байрок – Қызыл Байрақ''», «''Туркистон – Түркістан''», «''Бухаро Ахбори – Бұхара жаңалықтары''», «''Дархон''» сияқты көптеген басқа басылымдардың редакциялық алқасында қызмет етті.<ref name=":1">Зуфаров, Комилжон, редакциясы. (1979). «''Чолпон''». Өзбек кеңестік энциклопедиясы (өзбек тілінде). Көлемі. 12. Ташкент: Өзбек кеңестік энциклопедиясы. 601.</ref><ref name="OʻzSE2">{{cite encyclopedia|editor-first=Komiljon|editor-last=Zufarov|encyclopedia=Oʻzbek sovet ensiklopediyasi|title=Choʻlpon|trans-title=|language=Uzbek|year=1979|volume=12|location=Toshkent|pages=601}}</ref>

Шолпанның сан қырлы таланты жан-жақты ашылып, 1917 жылы «''Қолөнерші Халил''» драмасын, 1920 жылы «''Яркин''» пьесасын, «''Ояну''» (1922), «''Деректер''» (1923), «''Таңғы сүйкімді''» (1926), «''Сөз''» (1935) поэзиялық жинақтарын жазды. 1924 жылы Шолпанның кейбір өлеңдері А.Самойловичтің аудармасымен орыс тілінде басылып шықты. 1936 жылы жазушының «''Түн мен күн''» романы жарық көрді. Шығармашылығының шыңы болған Шолпанның бұл шығармасы өзбек романы дәстүрінің қалыптасуына орасан зор ықпал етті.

Шолпан драматург ретінде де жарқын талантын көрсетеді, оның авторлығымен қойылған ондаған пьесалар театр сахнасынан кетпейді. Шолпан, сондай-ақ, өзбек тіліне Әбілқасым Лахутидің «''Еуропаға саяхат''», Пушкиннің «''Дубровский''» және «''Борис Годунов''», Горькийдің «''Ана''» және «''Егор Булычов''», Шекспирдің «''Гамлетін''» аударады.<ref name=":0" />

Шолпан ел аралап, Орынборда болып, біраз уақыт Мәскеуде жұмыс істеген.<ref>{{Cite web|title=Шолпан өлеңдері|url=http://kh-davron.uz/kutubxona/uzbek/chulpan-stixi.html|lang=uz}}</ref>

== Соңғы жылдары ==
Абдулла Қадіри және Абдулрауф Фитрат көптеген өзбек ақындары мен жазушылары сияқты Шолпан, Иосиф Сталиннің басшылығымен ұлы террор кезінде құрбан болды.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|title=Шолпан|url=https://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=100&Itemid=210|lang=uz}}</ref><ref name="EL2">{{cite encyclopedia|year=1990|title=Choʻlpon|encyclopedia=Ensiklopedik lugʻat|publisher=Oʻzbek sovet ensiklopediyasi|location=Toshkent|language=Uzbek|id=5-89890-018-7|page=398|volume=2}}</ref><ref name="ZU">{{cite web|title=Choʻlpon|url=http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=100&Itemid=210|work=Ziyouz|access-date=10 April 2012|language=Uzbek}}</ref>

Ол 1937 жылы "''Халық жауы''" ретінде тұтқындалып, 1938 жылы 4 қазанда атылды.<ref name=":1" /><ref name="EL3">{{cite encyclopedia|year=1990|title=Choʻlpon|encyclopedia=Ensiklopedik lugʻat|publisher=Oʻzbek sovet ensiklopediyasi|location=Toshkent|language=Uzbek|id=5-89890-018-7|page=398|volume=2}}</ref>

== Еңбектері ==
* «Қолөнерші Халил» (1917.ж)
* «Яркин» (1920.ж)
* «Ояну» (1922.ж)
* «Деректер» (1923.ж)
* «Таңғы сүйкімді» (1926.ж)
* «Сөз» (1935.ж)
* «Түн мен күн» (1936.ж)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:КСРО жазушылары]]
[[Санат:Өзбекстан жазушылары]]
[[Санат:Өзбекстан ақындары]]