Әйел әдебі

Әйел әдебі. Дәстүрлі қоғамда әйел адамға қатысты моральдық-этикалық талаптарды көрсететін ұғым. Әйел әдебіне үлкенді сыйлау, сәлем беру, қоңақ күту мен сыйлау, ат тергеу және т.б. ғұрыптық-салттық жосындар жатады. Қазақтар арасында үлкенді сыйлау әдебінің маңызы ерекше. Мәселен, қазақтарда үстелге отырарда үлкен адамдардан бұрын әйелдер отырмайды және олардан бұрын тамақ жемейді. Сондай-ақ, әйел адам үлкен кісі сөйлеп отырғанда ешқашан сөзін болмейді. Бұлардың барлығы үлкенді сыйлаудағы басты моральдік-этикалық талабы болып табылады. Сонымен қатар дастарқан басында алты жасар ұл бала отырса да әйел адам бата қайтармайды. Бұл қазақтың ер адамды сыйлаудағы маңызды ғұрыптық дәстүрі болып табылады. Егер үлкен адамдардан бұрын аталған әрекеттер жасалса, ол әйел адамның әдепсіздігін көрсетеді және оған үлкен сын болып есептелінеді. Әйел адам ешқашан үлкендердің сондай-ақ, өтіп бара жатқан адамның жолын кесіп өтпейді, мұндай тәрбиелік мәні бар жосынды қазақтар балаларына бала кезден үйретеді. Сонымен қатар сыйлау этикасы кез келген жерде көрініс табады. Сыйлау - сыйластықтың белгісі. Осыған қатысты қазақта «Өз өзіңді сыйласаң, жат жанынан түңілер» деген мақал бар.

Сәлем беру де сыйласудың бір көрінісі. «Алыстан алты жасар бала келсе, алпыстағы қарт сәлем береді», - деген халық даналығы сәлем беру ғұрпының адам өмірінде маңызды рөл атқаратындығын көрсетеді. Сондай-ақ, бұл қазақы ортадағы тәлім-тәрбиенің тереңдігін астарлайды. Қазақ әйелдері үйге кіргенде міндетті түрде сәлем беріп кіреді.