Апалы-сіңілі Чынг
"Апалы-сіңілі екі қыз" көтерілісі (Hai Bà Trưng|𠄩婆徵) - Қытайдың Хань әулетіне қарсы лаквьеттердің (вьетнамдықтардың арғы тегі) жалпы халықтық көтерілісі (б.з.40-43 жылдар). Көтеріліс вьетнамдықтарды қытайландыруға және қанаудың күшеюіне байланыстышықты. Негізгі қорғаушы күші шаруалар болды. Көтерілісшілерге ақсүйек тұқымынан шыққан апалы-сіңілі Чынг Чак (Trưng Trắc|徵側) және Чынг Ни (Trưng Nhị|徵貳) деген екі қыз басшылық етті[1].
Чынг апалы-сіңілі қыздар б.з. 12 жылдар шамасында әскери қызметкерінің отбасында туған. Әкелері Мелинь (Mê Linh|麊泠) елді мекенінің префекті болған. Бір күні префекттің үйіне қонаққа көрші ауылдың префекті келеді, оның баласы Тхи Шань қыздардың үлкенін - Чакты жақсы көріп қалып, көп ұзамай екеуі үйленеді.
247 жыл бойы Қытайдың Хань әулеті навьеттерге (вьетнамдықтардың арғы тегі) еріксіз қытайландыру саясатын өткізіп жатқан. Тхи Шань (үлкен апасының күйеуі) Хань империясына қарсы шығып, қытайлықтардың қолынан қаза тапты.
Тхи Шаньның қайтыс болғаны екі апалы-сіңілі Чынгтерді көтеріліс бастауына себепболады. Б.з. 39 жылы Чак пен Ни Чынгтар өз ауылынан қытай әскерлерін қуып шығады. Осы оқиға халыққа дем беріп, екі қыздың бастауымен бур-екі айда 65 қаланы қытайлықтардан босатады. 2 жылдан астам Чак Чынг тәуелсіз мемлекеттің монархы болып, қыатйлықтардың шабуылдарын қайтарып отырды.
42-43 жылдары Хань империясы дайындалып, күш жинап тағы шапқыншылыққа шығып, көтерілісті басады.
Бұл көтеріліс жайлы халық аузында аңыз көп. Аңыз бойынша, қытайлық еркек әскерлері шабуылға тыржалаңыш шешініп шығады, вьетнам әйелдері ұялып қысынып, майдан даласынан қашып кеткен. Әйелдердің ерлігі туралы да әңгіме көп. Тағы бір аңыз бойынша, Фунг Тхи Тинь - армияның капитан әйел, екіқабат болып шабуылға қарсы шыққан. Сол шайқас арасында, қолында найзаны қысып ұстап, босанады. Босанып болғаннан кейін, баласын құндақтап, өзі қайтадан майданға шығады.
43 жылдағы шайқастың соңына дейін ерлікпен соғысқан Чынгтар ақырында жеңілетіндігіне көзі жетіп, өз-өзін Дэй өзеніне тастап, суға батып өледі. Әлдегі капитан Фунг Тхи Тинь алдымен өз нәрестесін бауыздап, сосын өз-өзін өлтіреді.
43 жылы қытайлықтар Вьетнамды қайтадан басып алады.
Чынг апалы-сіңілі қыздарды Вьетнамда қатты құрметтейді. Жылда 6 қаңтарда Ханойда Чынг апалы-сіңілі қыздардың құрметіне мемлекеттік мейрам өтеді[2]. Қыздардың құрметіне Ханойда бір ауданды атаған, ірі көшелерге атын берген.
Бұл оқиғаның сол кездегі шежірешілерінің жазуының арқасында тарихшылар Вьетнам туралы көп мәлімет білді. Солардың бірі - қытайлықтардың басқыншылығының алдында Вьетнамда матриархат болған.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Đại Việt Sử Ký Toàn Thư - Kỷ Thuộc Hán (Vietnamese). Institute of Social Studies Vietnam (1993). Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 қыркүйек 2012. Тексерілді, 19 қазан 2011.
- ↑ Праздник храма сестер Чынг — Иллюстрированный журнал Вьетнам Мұрағатталған 24 желтоқсанның 2013 жылы.
Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Trung sisters Tuyet A. Tran & Chu V. Nguyen
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Чынг апалы-сіңілі
