Ақсу ауданы
| Қазақстан ауданы | |
| Ақсу ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
17 |
| Ауыл саны |
49 |
| Әкімі |
Берік Тынышбайұлы Тынышбаев |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Жансүгіров ауылы, Желтоқсан көшесі, №5д |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
45°23′19″ с. е. 79°30′08″ ш. б. / 45.38861° с. е. 79.50222° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 45°23′19″ с. е. 79°30′08″ ш. б. / 45.38861° с. е. 79.50222° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1930 |
| Жер аумағы |
12,6 мың км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
37 294[1] адам (2023) |
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (95,95%), орыстар (2,86%), татарлар (0,42%), шешендер (0,17%), ұйғырлар (0,12%), немістер (0,1%), басқалары (0,38%)[2] |
| Сандық идентификаторлары | |
| Пошта индексі |
040100-040124[3] |
| Автомобиль коды |
19 |
|
| |
Ақсу ауданы — Жетісу облысының солтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан әкімшілік бөлініс. Аудан орталығы – Жансүгіров ауылы.
Географиялық орны, жер бедері мен су жүйесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ақсу ауданы Балқаш–Алакөл ойысы мен Жетісу Алатауы аралығын алып жатыр. Солтүстігінде Сарқан ауданымен, шығысында Алакөл ауданымен, батысында Қаратал ауданымен, оңтүстігінде Ескелді ауданымен және Қытай аумағымен шектеседі. Жерінің оңтүстік-шығысын Жетісу Алатауының Қоңыртау, Қайрақкөл, Желдіқарағай, Ешкіөлмес таулары, солтүстік, солтүстік-шығыс және батыс бөлігінде Тораңғықұм, Кемерқұм, Сымбатқұм, Күшікжал және Жалқұм құмды алқаптары алып жатыр. Ақсу өзенінің салалары мен тармақтары ауданның біршама жерін кесіп өтеді. Ірі өзендері: Бүйен, Бұрхан, Сарқан, Қарасу, Қапал, Қызылағаш.
Климаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Климаты қатаң континенттік. Қысы суық. Қаңтар айының орташа температурасы –10 – 15°С, шілдеде 20 – 23°С. Жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері жазық жерлерде 150 – 250 мм, таулы аймақтарда 400 – 600 мм. Топырағының басым бөлігі шөлейттік сұр топырақ. Тау етектері мен тау аңғарларында қоңыр топырақ қалыптасқан. Өзен аңғарлары мен жайылмаларда шалғынды-далалы топырақ басым. Құмды алқаптарда сор, сортаң кездеседі.
Өсімдігі мен жануарлар дүниесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Даласында жусан, ебелек, изен, қияқ, т.б. өсімдіктер өседі. Аудан аумағында «Лепсі» қорықшасы (33,0 мың га) орналасқан. Аңдардан қасқыр, түлкі, қоян, борсық, қабан, ондатр; құстардан үйрек, қаз, тырна, т.б. мекендейді. Кен байлықтарынан Ілдерсай барит кені, Арасан гранит және мәрмәр кен орындары бар. Ауданның ауыл шаруашылығына пайдаланатын жерінің ауданы 1,17 млн. га, оның ішінде жыртылуға жарамды жері 56,6 мың га, жайылымы 1,03 млн. га, шабындығы 55,2 мың га (2006). Ақсу ауданы аумағында Матай, Молалы, Алажиде темір жол стансалары орналасқан. Аудан жері арқылы Алматы – Өскемен мемлекеттік маңызы бар автомобиль жолы өтеді.
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[4] | 1999 | 2009[5] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 27697 | ▼23539 | ▲63367 | ▼35687 | ▲36690 | ▲45004 | ▼38839 | ▼37473 |
Тұрғындар саны – 39675 (2019).
- ұлттық құрамы – қазақтар (95,74%), орыстар (3,05%), немістер (0,11%), шешендер (0,16%), татарлар (0,43%), ұйғырлар (0,13%), басқалары (0,41%).
Әкімшілік бөлінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аудандағы 49 елді мекен 17 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округтері | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ақсу ауылдық округі | 2302 | ▼1959 | 85,1 | 1230 | ▼1019 | 82,8 | 1072 | ▼940 | 87,7 |
| Арасан ауылдық округі | 1963 | ▼1439 | 73,3 | 981 | ▼740 | 75,4 | 982 | ▼699 | 71,2 |
| Барлыбек Сырттанов ауылдық округі | 1576 | ▼1403 | 89 | 789 | ▼693 | 87,8 | 787 | ▼710 | 90,2 |
| Егінсу ауылдық округі | 598 | ▲611 | 102,2 | 318 | ▼303 | 95,3 | 280 | ▲308 | 110 |
| Есеболат ауылдық округі | 1793 | ▼1543 | 86,1 | 912 | ▼789 | 86,5 | 881 | ▼754 | 85,6 |
| Жансүгіров ауылдық округі | 9774 | ▲11421 | 116,9 | 4739 | ▲5739 | 121,1 | 5035 | ▲5682 | 112,9 |
| Жаңалық ауылдық округі | 900 | ▼744 | 82,7 | 462 | ▼383 | 82,9 | 438 | ▼361 | 82,4 |
| Көшкентал ауылдық округі | 1096 | ▲1125 | 102,6 | 567 | ▲571 | 100,7 | 529 | ▲554 | 104,7 |
| Қапал ауылдық округі | 3869 | ▼3727 | 96,3 | 1938 | ▼1880 | 97 | 1931 | ▼1847 | 95,6 |
| Қаракөз ауылдық округі | 939 | ▲951 | 101,3 | 473 | ▲485 | 102,5 | 466 | 466 | 100 |
| Қарасу ауылдық округі | 1316 | ▲1377 | 104,6 | 685 | ▲712 | 103,9 | 631 | ▲665 | 105,4 |
| Қарашілік ауылдық округі | 2147 | ▼1964 | 91,5 | 1095 | ▼1052 | 96,1 | 1052 | ▼912 | 86,7 |
| Қызылағаш ауылдық округі | 2699 | ▲2991 | 110,8 | 1386 | ▲1544 | 111,4 | 1313 | ▲1447 | 110,2 |
| Матай ауылдық округі | 4347 | ▼3330 | 76,6 | 2166 | ▼1685 | 77,8 | 2181 | ▼1645 | 75,4 |
| Молалы ауылдық округі | 659 | ▼518 | 78,6 | 345 | ▼264 | 76,5 | 314 | ▼254 | 80,9 |
| Ойтоған ауылдық округі | 915 | ▲961 | 105 | 487 | ▲498 | 102,3 | 428 | ▲463 | 108,2 |
| Суықсай ауылдық округі | 1946 | ▼1409 | 72,4 | 1031 | ▼739 | 71,7 | 915 | ▼670 | 73,2 |
| ЖАЛПЫ САНЫ | 38839 | ▼37473 | 96,5 | 19604 | ▼19096 | 97,4 | 19235 | ▼18377 | 95,5 |
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
- ↑ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
| ||||||||||||||
| ||||||