Канзас

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
 Басқа мағыналар үшін Канзас деген бетті қараңыз.
АҚШ штаты

Канзас
ағылш. State of Kansas

Канзас туы Канзас мөрі
Канзас туы Канзас мөрі
АҚШ картасындағы Канзас штаты

Штат ұраны

«Күнбағыс штаты» (ресми);
Бидай штаты

Астанасы

Топика

Ең ірі қаласы

Уичито

Тұрғыны

2 904 000 (2014 жыл)
33-ші орын (АҚШ б-ша)
- тығыздығы
13,47 адам/км²

Ауданы

15-ші орын
- барлығы
213 096 км²
- су беті
1,196 км² (0,56 %)
- ендік
37°0' с. е. бойынша 40°0' с. е., 645 км
- бойлық 94°38' б. б. бойынша 102°1,6' б. б., 340 км

Теңіз деңгейінен биіктігі

- максимал биіктігі 1232 м
- орташа биіктігі 600 м
- минимал биіктігі
207 м

Штат статусын иеленуі

29 қаңтар 1861
34 ретпен
- штат болмай тұрып
Канзас территориясы

Губернаторы

Лора Келли

Вице-губернаторы

Линн Роджерс

Заң шығару органы

Канзас легислатурасы
- жоғарғы палатасы Канзас сенаты
- төменгі палатасы

Уақыт белдеуі

Орталық уақыт: ГМУ-6/-5;
Таулы жерлер уақыты: ГМУ-7/-6

Ресми сайты:

http://www.kansas.gov/


Канзас (ағылш. Kansas) — штат Америка Құрама Штаттарының орталығында орналасқан. Халқы — 2 871 238 адам (2011). Астасы— Топика қаласы. Ірі қаласы — Уичито. Штат тағы «Американың астық қоры» деп аталады: ол астық өсіруші штаттар арасында көшбасшылық етеді. Штат гүлікүнбағыс, штат ағашытерек.

Штаттың көп бөлігі Ұлы жазықтықта орналасқан, солтүстігінде Небраскамен, шығысында Миссури, оңтүстігінде Оклахомамен және батысында Колорадо штаттарымен шекараласады. Өңірдің ірі өзендері Миссури және Арканзас Солтүстік Американың ең ірі өзені — Миссисипи өзені алабына жатады.

Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1541 жылы Канзас территориясы испандық конкистадор Коронадоның қарауына өтті, кейін француз зерттеушісіне қарады. 1803 жылы АҚШ-қа қабылданды. Канзас АҚШ-тың 34-штаты болды. Азаматтық соғыс жылдары Канзас[1] құлдыққа қарсылар және жақтаушылар жалдауында болды. Темір жол құрылысы азаматтық соғыстан кейін салына бастады.

Географиясы және климаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Канзас шығысында Миссури штатымен, батысында — Колорадо, солтүстігінде — Небраска, оңтүстігінде — Оклахома штаттарымен шекараласады. Ауданы — 213 096 км2.

Канзастың климаты континентальды, салқын қысты (кейде суық) және ыстық жазды. Штаттың солтүстік және солтүстік-батыс жағы Канаданың суық, ал оңтүтік бөлігі Мексика шығанағының жылы ауа әсерінде болады, соған байланысты температураның ауытқууы анық байқалады. Осы ауа массаларының соқтығысуынан өте қарама-қарсы атмосфералық фронттар туындайды, соның әсерінен торнадо пайда болады (Канзас "аллее торнадо" атты дауыл аймағында орналасқан). Штаттың орташа жылдық температурасы +13 °C. 1936 жылы 24 шілдеде Элтонда (Alton) абсолюттық максимум +49 °C көрсеткішті анықталған . 1905 жылы 13 ақпанда абсолютті минимум -40 °C Ливандада байқалған (Lebanon). Қаңтардың орташа температурасы -2..-4 °C (орташа күндізгі максимум +2..+6 °C, түңгі минимум -6..-9 °C). Шілдедегі орташа температура +26..+27 °C (орташа күндізгі максимум +32..+34 °C, түңгі минимум +19..+21 °C). Жылдық орташа жауын-шашын мөлшері оңтүстік-шығыстан 1000 мм батысқа 400 мм кемиді (Уичита (Wichita) қаласында жылына 772 мм жауады). Кейбір жылдары қуаңшылық болады. Жауын-шашынның жылдық мөлшерінің 3/4-бөлігіне жуығы сәірден қыркүйек айлары аралығында түседі. Додж-Сити (Dodge City) АҚШ-тың ең желді орындарының бірінен есептеледіс - орташа желдің жылдамдығы сағатына 14 миль (6,4 м/с).

Әртүрлі Канзас қалаларының айлық қалыпты, жоғары және төмен температуралары
Қала Қаң Ақп Нау Сәу Мам Мау Шіл Там Қырк Қаз Қар Желт
Конкордия 36/17 43/22 54/31 64/41 74/52 85/62 91/67 88/66 80/56 68/44 51/30 40/21
Додж-Сити 41/19 48/24 57/31 67/41 76/52 87/62 93/67 91/66 82/56 70/44 55/30 44/22
Гудлэнд 39/16 45/20 53/26 63/35 72/46 84/56 89/61 87/60 78/50 66/38 50/25 41/18
Топека 37/17 44/23 55/33 66/43 75/53 84/63 89/68 88/65 80/56 69/44 53/32 41/22
Уичита 40/20 47/25 57/34 67/44 76/54 87/64 93/69 92/68 82/59 70/47 55/34 43/24
[1] [2] [3] [4] [5]

Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Канзастың жастық-жыныстық пирамидасы
Канзастың халық тығыздығы картасы

АҚШ халық санағы бюросының дерегі бойынша 2011 жылдың 1 маусымында Канзас халқы 2 871 238 адам; 2010 жылғы санақпен салыстырғанда 0,64 %-ке өскен.[2] 2010 жылғы санақ бойынша штаттың нәсілдік үлесі келесідей: ақ нәсіл (91,91 %), афроамерикандықтар (6,41 %), байрғы американдықтар (1,78 %), азиаттар (2,1 %), гавайлықтар және мұхиттық аралдардың байырғы халықтары (0,12 %). Ақ нәсілді халықтар негізгі рөлде немістер (33,75 %), ирландықтар (14,4 %), ағылшындар (14,1 %), француздар (4,4 %), шотландтар (4,2 %), голланддықтар (2,5 %) және швед (2,4 %) тектілер.[3]

2004 жылғы дерек бойынша 149 800 жуық адам (Канзас халқының 5,5 %-і ) АҚШ ішінде туылғандар.

Халық санының динамикасы:

  • 1950: 1 905 299 адам.
  • 1960: 2 178 611 адам.
  • 1970: 2 246 578 адам.
  • 1980: 2 363 679 адам.
  • 1990: 2 477 574 адам.
  • 2000: 2 688 418 адам.
  • 2010: 2 853 116 адам.[4]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Әлемнің бақташы астанасы
  2. Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: сәуір 1, 2010 to шілде 1, 2011 (CSV). 2011 Population Estimates. АҚШ халық санағы бюросы, Population Division (желтоқсан 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 ақпан 2012. Тексерілді, желтоқсан 21, 2011.
  3. American Community Survey Office Kansas – Social demographics 2006. Census.gov. Басты дереккөзінен мұрағатталған 31 наурыз 2008. Тексерілді, 31 шілде 2010.
  4. Resident Population Data Resident Population Data - 2010 Census. 2010.census.gov. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 ақпан 2012. Тексерілді, 12 қазан 2011.

Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Kansas