Протактиний
| |||||
| Атом қасиеті | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Атауы, символ, нөмірі |
Протактиний / Protactinium (Pa), 91 | ||||
| Топ типі | |||||
| Топ, период, блок |
ІІІ, 7, f | ||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||
| Электрондық конфигурация |
[Rn] 5f2 6d1 7s2 | ||||
| Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 32, 20, 9, 2 | ||||
| Атом радиусы |
163 пм | ||||
| Химиялық қасиеттері | |||||
| Ковалентті радиус |
200 пм | ||||
| Электртерістілігі |
1,5 (Полинг шкаласы) | ||||
| Иондалу энергиясы (бірінші электрон) | |||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||
| Термодинамикалық фаза | |||||
| Тығыздық (қ.ж.) |
15,37 г/см³ | ||||
| Балқу температурасы |
2113 K | ||||
| Қайнау температурасы |
4300 K | ||||
| Басқа да қасиеттері | |||||
| CAS нөмірі |
7440-13-3 | ||||
Протактиний (лат. Protactinium; Pa) — Менделеевтің Периодтық кестесінің ІІІ тобының 7 периодына жататын химиялық элемент; актиноидтарға жататын қатты радиоактивті металл. Рет нөмірі – 91, атомдық массасы - 231,03588.
Өте аз таралған элементтердің бірі. Жер қыртысында салмақ мөлшері 1*10−10% шамасында. АҚШ, Швеция, Конго, Испаниия, Чехия, ЮАР, Ресей, Канада,Мароккодағы уран кен орындарында табылады.
1917 ж. бір-біріне байланыссыз Ган мен Мейтнер және Содде мен Кренстон ашты. Актинийдің алдында тұрғаннан кейін оны Протактиний деп атады
Физикалық қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Протактиний — жылтыр ашық сұр түсті металл, ауада тотығып күнгірттенеді.
Тығыздығы – 15,37 г/см3, балқу температурасы 2113 К, қайнау температурасы 4300 К.
Химикалық қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Протактиний химиялық қасиеттері аз зерттелген элемент
Қосылыстарында айнымалы +2, +4, +5 валентті.
Қыздырғанда жәй жйне күрделі заттармен әрекеттеседі. Оның сітекті РаН3, оттекті Ра2О5, фторлы РаҒ4, РаҒ5, хлорлы РаСІ4, РаСІ5 бірнеше тұздары және гидрототықтары алынған.
Алынуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Протактиний уран кендері қалдықтарынан алынады, оны жасанды жолмен де синтездейді.
Протактинийді радиометрлік әдіспен анықтайды.
Изотоптары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Массалық саны | Жартылай ыдырау мерзімі | Ыдырау түрі |
|---|---|---|
| 224 | 0,6 с | α |
| 225 | 2,0 с | α |
| 226 | 1,8 с | α |
| 227 | 38,3 мин. | α (15%), электронды қармау (85%) |
| 228 | 22 сағ. | α (2%), электронды қармау (98%) |
| 229 | 1,4 күн | α (0,25%), электронды қармау (99%) |
| 230 | 17 күн | β− (10%), электронды қармау (90%), α (0,003%), β+ (0,03%) |
| 231 | 32480±260 жыл | α |
| 232 | 1,31 күн | β− |
| 233 | 27,4 күн | β− |
| 234М (UX2) | 1,18 мин. | β− |
| 234 (UZ) | 6,7 сағ. | β− |
| 235 | 23,7 мин. | β− |
| 236 | 12,5 мин. | β− |
| 237 | 10,5 мин (?)/39 мин. | β− |
Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
 |
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Protactinium |
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |||||||||||||||||||||||||
| 1 | H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||||||||||||
| 5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||||||||||||
| 6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||||||
| 7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | ||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||