Ферғана облысы (Түркістан АКСР)
| Ферғана облысы | |
| өзб. فرغانا ولایاتی | |
 Ферғана облысы картада сұр-көкшіл түспен боялған | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Кіреді | |
| Енеді |
5 уез |
| Әкімшілік орталығы | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Құрылған уақыты | |
| Таратылған уақыты | |
| Жер аумағы |
160 141 км² |
| Ірі қалалары | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
Шамамен 2 млн адам |
| Ұлттық құрамы |
негізінен өзбектер, сонымен қатар, қырғыздар, орыстар, тәжіктер, памир халықтары және басқалар |
|
| |
.svg){kind=small}
Ферғана облысы — РКФСР құрамындағы Түркістан АКСР бес облысының бірі. 1918 жылы 30 сәуірде Ресей империясының Түркістан өлкесінің (генерал-губернаторлық) құрамына кірген аттас облыстың орнына құрылды. Түркістан АКСР Ферғана облысы Ресей империясының Түркістан өлкесінің Ферғана облысымен бірдей аумақты алып жатты. Облыстың атауы Ферғана аңғарынан шыққан.
1924 жылы 14 қазанда Түркістан АКСР Ферғана облысы таратылып, оның жері Орта Азияның қалған аймақтарымен бірге ұлттық-аумақтық межелеп бөлу барысында жаңадан құрылған одақтас республикалар арасында бөлінді. Ферғана облысының жері Өзбек КСР және оның құрамындағы Тәжік АСКР, сондай-ақ РКФСР Қарақырғыз АО арасында бөлінді.
Облыстың әкімшілік орталығы Скобелев (қазіргі Ферғана) қаласы болды. Облыстағы ең ірі қала Қоқан болды. Облыстың басқа ірі қалалары: Наманған, Әндіжан, Ош, Марғылан және Жалалабат. Облыс 5 уезге бөлінді: Әндіжан, Қоқан, Марғылан, Наманған және Ош, олардың әкімшілік орталықтары сәйкесінше, Әндіжан, Қоқан, Скобелев, Наманған және Ош болды.
Солтүстікте және солтүстік-батыста Түркістан АКСР Сырдария облысымен, солтүстік-шығыста Түркістан АКСР Жетісу облысымен, батыста Түркістан АКСР Самарқан облысымен, оңтүстікт-батыста Бұхара әмірлігімен (содан кейін Бұхара Халық Кеңестік Республикасында және Бұхара Социалистік Кеңес Республикасында), оңтүстікте Ауғанстан әмірлігімен, ал шығыста Қытай Республикасының Шыңжаң аймағымен шектесті.
Облыста шамамен 2 миллион адам тұратын. Халықтың негізгі бөлігі өзбектер болды. Сондай-ақ, орыстар, тәжіктер және қарақырғыздар (яғни, қырғыздар), сондай-ақ памир халықтары, ұйғырлар, татарлар және басқалардың айтарлықтай бөлігі өмір сүрді. Халық негізінен сунниттік мұсылман болды, бірақ сонымен бірге исмаилиттік мұсылмандардың саны едәуір көп болды. Сондай-ақ, халықтың көп бөлігі христиан дінін (негізінен православие) және зороастризмді ұстанды. Бұл облыс көрші Қытайдан ұйғыр иммиграциясының негізгі орталықтарының бірі болды.
Өте құнарлы топырақ пен табиғатқа байланысты облыс экономикасының негізін ауыл шаруашылығы (негізінен көкөністер мен жемістер, мақта мен бидай өсіру), мал шаруашылығы, жібек шаруашылығы, омарта шаруашылығы құрады. Сондай-ақ, облыс кірісінің бір бөлігін тоқыма өнеркәсібі, сонымен қатар кілем тоқу, қыш ыдыстар мен керамикалық ыдыс-аяқтар мен бұйымдар жасау, пышақ, былғары мен жүннен бұйымдар мен киім-кешектер жасау сияқты халықтық қолөнер кәсіптері қамтамасыз етті.
Облыстың негізгі бөлігі биік таулармен қоршалған өте құнарлы Ферғана аңғарының аумағында орналасқан. Оңтүстіктен облысты Памир таулары, шығысы мен солтүстігін Тәңір тауы таулары қоршап тұрды. Орта Азиядағы ең ұзын өзен — Сырдария қайнар көзі Ферғана облысының аумағында орналасқан.
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Түрікмен КСР тарихы // — Ашхабад, 1960.
- Орталық Азияның халық қожалығы // — Ташкент, 1924.
- Туркистон автоном совет социалистик республикаси // Өзбекстанның ұлттық энциклопедиясы — Ташкент, 2000—2005.
| ||||||||||||||||
