V Мехмет

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

V Мехмет
осман. محمد خامس‎ — Mehmed-ı hâmis
Мүміндер әмірі
Екі киелі қаланың қызметкері
V Мехмет
Лауазымы
Ту
Ту
Османлы мемлекетінің 35-ші сұлтаны
Ислам халифатының 100-ші халифі
27 сәуір 1909 — 3 шілде 1918
(Лақап аты Парасатты V Мехмет)
Ізашары II Әбділхамит
Ізбасары VI Мехмет
Өмірбаяны
Діні Ислам
Дүниеге келуі 2 қараша 1844 (1844-11-02)
Константинополь, Османлы мемлекеті
Қайтыс болуы 3 шілде 1918 (1918-07-03) (73 жас)
Константинополь, Османлы мемлекеті
Жерленді Сұлтан Решат мазары, Ыстамбұл
Династия Османлы әулеті
Әкесі I Әбділмәжит
Анасы Гүлжамал қатынәпенді
Жұбайы Камрес қатынәпенді
Дүрріант қатынәпенді
Михренгиз қатынәпенді
Назпервер қатынәпенді
Ділпіріп қатынәпенді
Балалары Ұлдары:
Мехмет Зияеддин әпенді
Мехмет Нәжімеден әпенді
Омар Хильми әпенді
Қызы:
Рафиға сұлтан
Қолтаңбасы Қолтаңбасы
V Мехмет Ортаққорда

V Мехмет (осман. محمد خامس‎ — Mehmed-ı hâmis; 2 қараша 1844 — 3 шілде 1918) — Османлы мемлекетінің 35-ші сұлтаны, Ислам халифатының 100-ші халифі.

Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]

V Мехмет 1844 жылы османлы елордасы Константинопольде османлы сұлтаны I Әбділмәжит шаңырағында дүниеге келді.

XX ғасырдың басында Османлы мемлекетінің халықаралық жағдайы нашарлап, мемлекет күйреу алдында тұрған кезде Жас түріктер өздерінің қызметін жандандыра түсті. 1908 жылы шілдеде Батыс державалардың Македонияны Османлы мемлекетінен бөліп алмақ болған саясатынан кейін, сұлтан өкіметінің әлсіздігіне ызаланған түрік әскерінің бөлімдері көтеріліс жасады. Бұл жас түріктер төңкерісінің басталуы еді. Жас түріктер жағына әскердің басқа аймақтардағы бөлімдері де қосылды. Жас түріктердің қысымынан қорыққан сұлтан, 1908 жылы 2 шілдеде 1876 жылғы конституцияны қалпына келтіруге және парламентті шақыруға келіседі. Жаңа парламентте көп орынға ие болып, жеңіске жеткен және әскерге арқа сүйеген Жас түріктер, іс жүзінде, елде өз биліктерін орнатты. 1908 жылғы Жас түріктер төңкерісінің нәтижесінде Османлы мемлекетінің билік түрі абсолюттік монархиядан конституциялық монархияға ауысты. 1909 жылы Жас түріктер II Әбділхамитті тақтан тайдырды. Жаңа сұлтан болып V Мехмет сайланды.

Билеген жылдары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

V Мехмет тұсындағы Османлы мемлекеті

Өкіметке келген Жас түріктер қиындықтарды шешудің жолын таба алмады. Конституциялық билікке көшу елдің шет аймақтарында ұлт-азаттық қозғалыстың жаңа толқынын тудырды. Ұлт-азаттық қозғалыс жетекшілерімен тіл табыса алмаған Жас түріктер, қолындағы билікті пайдаланып, күш қолдану саясатына көшеді. 1908 жылы Аустрия-Мажарстан Босния және Герцеговинаны аннексиялайды. 1911 жылы Ливиядағы османлы иеліктерін Италия басып алады. Османлы үкіметінің сәтсіздіктерін пайдаланған Жас түріктердің қарсыластары оларды үкімет билігінен кетірді. Бірақ жаңа үкімет мемлекетті сақтап қалуға дәрменсіз болып шығады. 1912 жылы бірінші Балқан соғысында Болгария, Грекия, Румыния, Сербия Османлы сұлтандығының бүкіл еуропалық иеліктерін басып алады. Тек Константинополь мен оған жақын жатқан біраз аудандар ғана қалады. Бұл үкіметтің де сәтсіздігін пайдаланғысы келген Жас түріктер 1908 жылғы көтеріліске қатысқан Әнуар бейдің басшылығымен, 1913 жылы мемлекеттік төңкеріс жасайды. Қайтадан үкімет билігіне ие болған Жас түріктер мемлекеттің күйреуін бәрі бір тоқтата алған жоқ. Сыртқы саясатта Германияны арқа тұтқан Османлы мемлекеті бірінші дүниежүзілік соғыста үштік одақ жағында болады.

Суреттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Садрағзамдары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Есімі Қызмет атқарған мерзімі Уақыты
276 Ахмет Тәупік паша 27 сәуір 19095 мамыр 1909 1 ай
277 Құсайын Хильми паша 5 мамыр 190912 қаңтар 1910 8 ай
278 Ибраһим Хаққы паша 12 қаңтар 191029 қыркүйек 1911 1 жыл 8 ай
279 Мехмет Сейіт паша 4 қазан 191117 шілде 1912 9 ай
280 Ахмет Мұхтар паша 22 шілде 191229 қазан 1912 3 ай
281 Кәміл паша 29 қазан 191223 қаңтар 1913 3 ай
282 Мехмет Шеукет паша 23 қаңтар 191311 маусым 1913 6 ай
283 Сейіт Халим паша 12 маусым 19133 ақпан 1917 3 жыл 8 ай
284 Талғат паша 4 ақпан 19173 шілде 1918 1 жыл 5 ай
Ұлы Османлы Мемлекетінің сұлтандары
Ізашары
II Әбділхамит
V Мехмет
27 сәуір 19093 шілде 1918
Ізбасары
VI Мехмет
I Осман · Орхан · I Мұрат · I Баязит · Сұлтанаралық · I Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Баязит · I Сәлім · I Сүлеймен · II Сәлім · III Мұрат · III Мехмет · I Ахмет · I Мұстафа · II Осман · I Мұстафа · IV Мұрат · Ибраһим · IV Мехмет · II Сүлеймен · II Ахмет · II Мұстафа · III Ахмет · I Махмұт · III Осман · III Мұстафа · I Әбділхамит · III Сәлім · IV Мұстафа · II Махмұт · I Әбділмәжит · Әбділғазиз · V Мұрат · II Әбділхамит ·
V Мехмет · VI Мехмет · II Әбділмәжит (соңғы халиф)
Әулет · Шежіре · Санат