Іле уақытша үкіметі

Іле уақытша үкіметі – Іле төңкерісшілері 1944 жылы 12 қарашада құрған. Ол алғаш «Шығыс Түркістан Халық Республикасының уақытша үкіметі» деп аталады. Уақытша үкімет құрылған кезде Халықтық істер меңгермесі, Прокуратура, Жоғарғы сот, Қазына меңгерушісі, Оқу-ағарту, Денсаулық сақтау, Дін меңгермесі, Әскери қару-жарақ мекемесі, Тасымал меңгермесі сияқты органдары болды. Әлихан төре, Әкімбек қожа, Ахметжан, Рахымжан, Мұхаметжан мақсым, Әбдікәрім Аббасов, Қабипе Ернасов, Әнуар Мұсабаев секілді азаматтар үкіметке басшылық жасады. Уақытша үкімет басында отырғандар үш түрлі топқа бөлінді. Біріншісі – Ахметжан, Аббасовтар бастаған коммунистік идеядағы адамдар; екіншісі – Әнуар Мұсабаев, Рахымжан уәкілдік еткен буржуазиялық көзқарастағылар; үшіншісі – Әлихан төре, Әкімбек қожа бастағңан діни жіктегілер. Марксистік-лениндік көзқарастағы Ахметжан бастаған топ бертін келе уақытша үкіметтің басшылық ұйытқысын өз қолдарына алып, Үш аймақ халқының қолдауына ие болды. Уақытша үкіметте Шығыс Түркістанның жалауы желбіреп тұрды. 1945 жылы 8 сәуірде уақытша үкімет шашырап жүрген партизандық топтардың басын біріктіріп, он мыңнан астам көтерілісшілерден «Ұлттық армия» жасақтады. Сол жылы мамыр айынан бастап Гоминьдан әскерлеріне қарсы шабуыл жасап, күйрете соққы берді. Маусымда Дөрбілжінді, шілдеде Шәуешекті, қыркүйекте Алтайды азат етті. Осылайша Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтары біріктірілді.