Абай (фильм, 1983)

«Абай» - «Қазақфильм» киностудиясы шығарған деректі фильм (1983).

Сценарийін жазған - Б. Қанапиянов, режиссер - Т. Арғыншиев. Диктор тексін жазған - С. Санбаев. Фильм Абай шығармашылығы мен өмірінің басты белестерін қамтиды. Ми қайнатқан жазғы дала, сықырлаған қыс аязынан мамыражай көктемге дейінгі табиғат суреттері - ғасырлар бойы қазақтың санасына сіңген құлдық сезім мен патша өкіметінің отарлау саясаты қалыптастырған дала халқының тұрмыс-тіршілігі, халық мүддесі емес, жеке басының мүддесін көздеген «Ақ патшаға», жергілікті болыстар мен билерге кіріптарлық сезімі суреттелетін лирикалық өлеңдері арқылы Абайдың поэтикалық, бейнесі көрсетілген. Абайдың «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым...» деген өлеңі тікелей экраннан естіліп тұрады. Сөйтіп, еркіндік пен тәуелсіздікті аңсағаны үшін патша өкіметі мен дала жуандары ізіне түскен Абай тұлғасының қайғылы сәттері әрбір көріністе қосарлана байқалып отырады. Композициялық тұрғыдан фильм жыл мезгілдеріне құрылғаны көрінеді. Табиғат суреттерінің өзі өз заманынан озық туған, данышпан Абайдың күрделі де кереғар өмірінің өзіндік метафорасы, образды бейнесі қызметін атқарып тұрғандай. Бейнелеуде көбінесе «Абай әні» көркем фильмінен алынған табиғат суреттерімен бірге Абай Құнанбаевтың график, портреттерімен, мүсіндерімен толыға түскен. Мұрағаь құжаттары мен деректерінің тапшылығына қарамай деректі өмірбаяндық очерк жанрында шешімін тапқан фильм Абай шығармашылығы мен өмірінің суретін көз алдыңызға әкеледі.