Александрия шамшырағы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Александрия шамшырағы
Φάρος της Αλεξάνδρειας
Теңіз

Жерорта теңізі

Салынған

~ б.з.д. 279 ж.

Сәулетші

Книдтік Сострат

Материалдар

Тас

Биіктігі

150 метр

Қашықтық

47 шақырым

Александрия шамшырағы (Мысыр)

Александрия шамшырағы — “Әлемнің жеті кереметінің” бірі саналатын, б.з.б. 280 ж. салынған архитектуралық құрылыс. Александрия шамшырағын Ніл аңғарына таяу, Фарос аралының шығыс бөлігіне Мысыр патшасының (Птоломей әулетінің өкілі) бұйрығымен Книдтік Сострат тұрғызған. Кейінгі ұрпаққа өз атын қалдырғысы келген сәулетші шамшырақтың мәрмәр қабырғасына “Книдтен шыққан Декстифонұлы Сострат, теңізшілердің амандығы үшін құтқарушы-құдайларға бағыштайды” деп жазған. Бірақ патшаның қаһарынан қорқып жазудың үстін сылап бетіне әміршінің атын жазған. Уақыт өте келе сылақ түсіп қалып, ел сәулетшінің өз атын білді.

Александрия шамшырағы өз заманындағы өнер мен ғылымның ғажайып үлгісі болып табылады. Биіктігі 120 м шамасындағы үш қабатты мұнараның бірінші қабаты орасан зор шаршы көлемде әктастан тұрғызылған. Екінші қабат сегіз қырлы мұнарадан тұрады, оның сегіз қыры белгілі сегіз желдің бағытына қарай орналастырылған. Бізге жеткен деректерден осы екінші қабатта флюгер желдің бағыты мен жылдамдығын анықтайтын құрал) міндетін атқарған ескерткіш-мүсіндердің болғаны анықталды. Мәрмәрмен қапталған мұнара зәулім шамшырақпен аяқталады. Осы үшінші қабат гранит колонналар тіреп тұрған күмбезбен жабылған. Күмбез басына өте алыстан анық көрініп тұрған теңіз құдайы Посейдонның 7 метрлік қола мүсіні қойылған. Александрия шамшырағы өзінің негізгі міндеті — теңізшілерге жол көрсетуден басқа, бекініс қызметін де атқарған. Құрылыстың ішінде ауыз су құйылған күбі сақталған. Ішкі бұрама баспалдақ арқылы алауға жанармай беріліп тұрған. Темір айналарды шебер қолдану нәтижесінде алау оты бірнеше еселеніп, өте алыстан көрінетін болған. Александрия шамшырағы 14 ғ-да жер сілкінісінен қираған.

Александрия маягы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Александрия маягы керемет көрініс болды: ол түнде жарық шашып, кемелерді су астындағы жартастарға соғылып қалмауларынан сақтандырып тұратын. Әлемнің жеті кереметінің ең соңғысы болып салынған маяктың практикалық пайдасы да болды, ол әрі бекініс, әрі қарауыл мұнарасы болды. Жүз жылдар бойы Фарос әлемдегі адамдар тұратын ең биік құрылыс қатарына жатты. Ол 1700 жыл бойы тұрған ол осы кезге дейін салынған маяктардың ішіндегі ең биігі болып табылады.

Салыну себептері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Александр Македонский Александрия қаласының негізін б.з.б. 332 ж. қалады. Алғашында бұл шағын балықшылар тұратын ауыл болатын, оның жағасындағы жартастарға үнемі кемелер соғылып апат болған. Қаланың өсіп, дамуына байланысты қалаға келетін кемелердің портқа шығынсыз жетулері үшін маяк қажеттілігі туған. Б.з.б. 229 ж. Александрдың мұрагері Птолемей Сотер жақын жердегі Фарос аралында маяктың құрылысын бастайды. Бұл 20 жыл мезгілге созылады.

Маяктың құлауы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ақырында Александрияны арабтар басып алып, қала құлдырап, төмендеп кетті, кеме тоқтайтын жерді батпақ басты, Фаростың енді қажеті болмады. Жер сілкіністерінің тербеліс салдарынан ғимарат қирап, біртіндеп теңізге құлаған.

Ғажайып фактілер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

• Фарос кереметтердің қатарына шамамен біздің заманымыздың 6-ғасырында енгізілген.

• Бір жазушының айтуына қарағанда, маяктың биіктігі "360 фатом" – көп қабатты үйлерден де биік болған.

• Бір дерекке байланысты Фаростың құрылысына "800 талант" күміс жұмсалған. Бұл қазіргі 6,4 млн долларға барабар.

• Кейбірлеулердің пайымдауынша, ең бас жағындағы айна 1250 км Византиядан (Стамбул) келген сигналдың сәулесін түсіріп тұрған.

• 20-ғасырдың 90-шы жылдары француз археологы Жан-Ив Эмперер және оның командасы су астынан маяктың қалдықтарын, сонымен бірге мүсіндер тапқан, мүмкін бұл мүсіндер маякта болған шығар.

Бүгінгі келбеті[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Көптеген сарапшылар мұсылмандардың Каит Бей бекінісі Александрия маягының орнында тұр деп болжайды. Каит Бей сұлтан 1840 жылы салғызған форттың кейбір бөліктерін салуға қираған маяктың кейбір материалдары пайдаланылған болуы керек. Қалған бөліктері жер сілкінісі кезінде суға батып кеткен.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1) Қазақ энциклопедиясы

2) Әлемнің ұлы кереметтері, Алматыкітап. Авторы - Рассел Эш.