Ален-Рене Лесаж

Alain-René Lesage
Alain-René Lesage
Дүниеге келгені:	мамырдың 6 (1668—05—06) Sarzeau
Қайтыс болғаны:	1747 ж. қарашаның 17 (79 жаста) Boulogne
Мансабы:	Novelist, Playwright
Ұлты:	French
Жазу кезеңі:	Enlightenment
Ықпалдауы Commedia dell'arte, Molière

Лесаж (фр. Alain-René Lesage; 6 мамыр 1668 - 17 қараша 1747) – ХУІІІ ғасырдағы француз әдебиетінің көрнекті жазушысы, аудармашы, драматург.

Лесаж 1668 жылы төменгі Бретанда адвокат жанұясында дүниеге келді. Әке-шешесінен ерте айырылған ол, жоқтықтың бар ауыртпалығын тартты. 1692 жылы иезуиттік коллежді бітірген соң, оқуын жалғастыру үшін Парижге келеді. Мұнда ол әдеби қызметін бастайды. Ол Лопе де Веганың, Кальдеронның бірнеше пьесаларын, сонымен бірге беллетрист Авеланедтің сәтсіз романы «Дон-Кихотты» аударады. Кәсіби жазушылар секілді тыным таппай жұмыс істеген Лесаж өз еңбегі үшін аз жалақы алады. Лесаждың ең алғашқы төл шығармасы – бір актілі «Криспен, немесе өз қожайынының бақталасы» атты комедиясы (1707) болып табылады. Бұл шығарма автордың сатиралық қабілетін байқатқан шығарма болды. Кедейленіп қалған дворян Валер дворяндардың касталық принциптеріне қарамай, париждік бай буржуаның қызына үйленгісі келеді. Оның махаббат туралы ойы да, сөзі де жоқ; бар ойлайтыны – болашақ қайын атасының тастан салынған үш үйі. Екінші шығармасы бесактілі «Тюркаре» комедиясында Лесаж қарызға берген ақшасынан үстеме алып байыған, сатып алушыны көрсетеді. Жалға беру жүйесі – феодалдық мемлекеттің ішкі саясатының қараңғы жақтарының бірі. Халықтан салық жинаудың қиындығынан құтылғысы келген үкімет бұл құқықты (салық жинау құқығын) көп ақшаға ірі қаржыгерлерге сатып жібереді. Парақорлар жұмысшыларға онсызда ауыр тиіп отырған салықты көбейтіп, көп барыш алып отырды, ал дворяндарға салық төлемеу жеңілдігін беріп қойды. Бұл пьеса сахнада қойылмай тұрып-ақ, оның айналасында үлкен дау-дамай туындайды. Қоғамдық пікірден қорыққан саудагерлер, ірі банкирлер, көпестер пьесаға қарсы шабуылға шықты. Олар өте кедей тұратын пьеса авторына 100 мың франк пара бергісі келеді, бірақ, Лесаж қайтарып тастайды. Сөйтіп, пьеса 1709 жылдың 14 ақпанында сахнада қойылады. Сарайдағылар Лесаж пьесасынан әлденген, тыңайған буржуазияны сынаған сатираны көреді. Аристократтар пьесада күлкіге айналған, өздері жек көретін банкирлерге, өздеріне көп пайызға қарызға ақша беріп кедейлендірген өсімқорлардың күлкі болғандығына рахаттанып, қуана қол соқты. Шығарма кейіпкерлерінің бәрі бірін-бірі алдайды: Тюркаре - әйелі бола тұрса да, бойдақпын деп баронессаны алдап, оған үйленіп алады, ал өзін мазаламас үшін әйеліне пенсия төлеп тұрады. Баронесса болса, өз кезегінде Тюркарені шын сүйетіндігін айтып сендіріп, шын мәнінде көңілдесі – Кавалермен кездесіп жүреді. Кавалер де баронессаға «өліп-өшемін» деп жүргенімен, оның махаббаты да ақшаға сатулы. Ал соңында бірін-бірі алдап жүрген қожайындарын өз қызметшілері алдап соғып, тонап кетеді. Қорыта айтқанда, мұнда бәрін сатуға және сатып алуға болады, тіпті, махаббат та сатулы. Тюркаре көптеген қымбат сыйлықтар мен ақша беріп, баронессаның махаббатын сатып алса, баронесса өзін сатып Тюркареден алған ақшасына Кавалердің махаббатын сатып алады. Кавалер баронессаға өзін сатып тапқан ақшасына жолында бірінші кездескен сұлу қыздармен қыдырып кете береді. Тюркаренің әйелі өз күйеуіне бостандықты ақшаға сатып, өзіне көңілдестер сатып алумен күнін өткізеді. 1707 жылы басылып шыққан «Ақсақ әзәзіл» шығармасы оқырмандардың қызығушылығын туғызады. Өзіне жақсы таныс әлеуметтік өмірдің нақты да жарқын беттерін Лесаж «Ақсақ әзәзіл» және «Жиль Блас» романдарында кеңінен көрсетеді. Сатылымға түскен кітаптар тез таусылып қалып жатты. Тіпті, бір күні дүкенде кітаптың ең соңғы данасына таласып қалған екі сатып алушы шпагамен жекпе-жекке шыққан. 1715 жылы Лесаждың негізгі еңбегі «Жиль Блас де Сантильяна» романының алғашқы бөлімі шығады. Мұнда да өзге шығармалардағыдай оқиға Испанияда өтеді. Роман 20 жыл бойы жазылады. Лесаж оны бөлім-бөліммен жариялайды. Шығарма басында Жиль Блас тәжірибесіз жас жігіт болса, ал соңғы бөлімдерінде ол тағдырдың тәлкегін тартқан егде адамға айналады. Роман он екі кітаптан тұрды. Мұнда жекелеген образдың ғана емес, бүкіл бір қоғамның келбеті суреттеледі.