Көмір: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
ш r2.6.6) (бот изменил: fa:زغال سنگ на fa:زغال سنگ |
ш Bot: Migrating 102 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q24489 (translate me) |
||
| 27-жол: | 27-жол: | ||
[[Санат:Геология]] |
[[Санат:Геология]] |
||
{{Link GA|ja}} |
{{Link GA|ja}} |
||
[[af:Steenkool]] |
|||
[[an:Carbón]] |
|||
[[ar:فحم حجري]] |
|||
[[as:কয়লা]] |
|||
[[ast:Carbón]] |
|||
[[ay:K'illima]] |
|||
[[az:Daş kömür]] |
|||
[[be:Вугаль]] |
|||
[[be-x-old:Вугаль]] |
|||
[[bg:Каменни въглища]] |
|||
[[bjn:Batu arang]] |
|||
[[bn:কয়লা]] |
|||
[[br:Glaou]] |
|||
[[bs:Ugalj]] |
|||
[[ca:Carbó]] |
|||
[[chy:Ho'ose]] |
|||
[[cs:Uhlí]] |
|||
[[cy:Glo]] |
|||
[[da:Kul (bjergart)]] |
|||
[[de:Kohle]] |
|||
[[el:Γαιάνθρακας (καύσιμο)]] |
|||
[[en:Coal]] |
|||
[[eo:Terkarbo]] |
|||
[[es:Carbón]] |
|||
[[et:Kivisüsi]] |
|||
[[eu:Harrikatz]] |
|||
[[fa:زغال سنگ]] |
|||
[[fi:Kivihiili]] |
|||
[[fr:Charbon]] |
|||
[[fur:Cjarbon]] |
|||
[[ga:Gual]] |
|||
[[gd:Gual]] |
|||
[[gl:Carbón]] |
|||
[[he:פחם]] |
|||
[[hi:कोयला]] |
|||
[[hr:Ugljen]] |
|||
[[ht:Chabon]] |
|||
[[hu:Kőszén]] |
|||
[[hy:Ածուխ]] |
|||
[[id:Batu bara]] |
|||
[[io:Karbono]] |
|||
[[is:Kol]] |
|||
[[it:Carbone]] |
|||
[[ja:石炭]] |
|||
[[jv:Batu bara]] |
|||
[[ka:ნახშირი (წიაღისეული)]] |
|||
[[ko:석탄]] |
|||
[[la:Carbo]] |
|||
[[lbe:ХъуручӀ]] |
|||
[[lmo:Carbun]] |
|||
[[lt:Akmens anglis]] |
|||
[[lv:Akmeņogles]] |
|||
[[mk:Јаглен]] |
|||
[[ml:കൽക്കരി]] |
|||
[[mn:Нүүрс]] |
|||
[[mr:कोळसा]] |
|||
[[ms:Arang batu]] |
|||
[[my:ကျောက်မီးသွေး]] |
|||
[[nah:Teconalli]] |
|||
[[ne:कोइला]] |
|||
[[new:ह्यंग्वा]] |
|||
[[nl:Steenkool]] |
|||
[[nn:Kol]] |
|||
[[no:Kull]] |
|||
[[nov:Karbone]] |
|||
[[nv:Tsékǫʼ]] |
|||
[[oc:Carbon]] |
|||
[[pcd:Carbon]] |
|||
[[pdc:Kohl]] |
|||
[[pl:Węgle kopalne]] |
|||
[[pnb:کولہ]] |
|||
[[ps:ډبرين سکاره]] |
|||
[[pt:Carvão mineral]] |
|||
[[qu:K'illimsa]] |
|||
[[ro:Cărbune]] |
|||
[[ru:Ископаемый уголь]] |
|||
[[sah:Таас чох]] |
|||
[[scn:Cravuni]] |
|||
[[sh:Ugljen]] |
|||
[[simple:Coal]] |
|||
[[sk:Uhlie]] |
|||
[[sl:Premog]] |
|||
[[sq:Qymyri]] |
|||
[[sr:Угаљ]] |
|||
[[su:Batubara]] |
|||
[[sv:Kol (bränsle)]] |
|||
[[sw:Makaa mawe]] |
|||
[[ta:நிலக்கரி]] |
|||
[[te:బొగ్గు]] |
|||
[[tg:Ангишт]] |
|||
[[th:ถ่านหิน]] |
|||
[[tl:Karbon (bato)]] |
|||
[[tr:Kömür]] |
|||
[[uk:Кам'яне вугілля]] |
|||
[[ur:کوئلہ]] |
|||
[[vec:Carbon]] |
|||
[[vi:Than đá]] |
|||
[[wa:Hoye]] |
|||
[[war:Uring]] |
|||
[[zh:煤]] |
|||
[[zh-min-nan:Thô͘-thoàⁿ]] |
|||
[[zh-yue:煤]] |
|||
18:42, 2013 ж. наурыздың 11 кезіндегі нұсқа
Көмір – өсімдік қалдықтарынан түзілген жанғыш, қатты шөгінді кен жынысы. Көмір құрамында әр түрлі мөлшерде минералдық қоспалар (50%-дан аспайды) бар, ол басқа шөгінді кен жыныстарының арасында қабаттар түрінде кездеседі. Көмір үш генетикалық топқа бөлінеді: гумолиттер, сапропелиттер, сапрогумолиттер.
Олардың біріншісі – тек жоғары сатыдағы өсімдік қалдықтарынан, екіншісі – негізінен, төменгі сатыдағы өсімдік қалдықтарынан, ал сапрогумолиттер аралас өсімдік қалдықтарынан тұрады.
Химиялық құрамының, физикалық және технологиялық қасиеттерінің өзгешеліктеріне қарай көмір мынадай негізгі табиғи түрлерге ажыратылады: қоңыр көмір, таскөмір, антрацит. Көмірдің қасиеттері оның петрографиялық құрамына, көмірлену дәрежесіне және минералдық микроқұрауыштардың мөлшеріне байланысты болады. Көмірдің тығыздығы 0,92 – 1,7 г/см3 аралығында, бұл көрсеткіштің мәні күлділік азайған сайын төмендейді; қаттылығы Моос шкаласы бойынша 1 – 3 аралығында. Органикалық массасының элементтік құрамы көміртектің басымдылығымен (қоңыр көмірде 65%, антрацитте 98%), оттек (тиісінше 30-дан 1%-ға дейін) және сутек (6-дан 1%-ға дейін) мөлшерімен сипатталады.
Көмірдің басты технологиялық көрсеткіштері – ұшпа заттардың шығымы, біріккіштігі, күлділігі. Көмір – бағалы металлургиялық және химиялық өнеркәсіп шикізаты, отын ретінде кеңінен пайдаланылады; бітімі қабатты, түйіршікті, құрылымы біртекті және жолақты; түсі қоңырдан сұр қараға дейін, күңгірттен металл түске дейін жылтырайды. Көмір көп таралған пайдалы қазба. Қазақстанда аса ірі көмір кендері Қарағанды, Екібастұз көмір алаптарында орналасқан. [1]
Көмір алаптарының тектоникалық жіктемесі
Көмір алаптарының қазіргі құрылымы ескеріп жасалған жіктеме. 1954 жылғы нұсқада алаптар тобы бөлінген:
- 1) көлбеу немесе өте жайпақ жатқан түзілімдер;
- 2) қарапайым қатпарлы құрылымды түзілімдер;
- 3) күрделі қатпарлы құрылымды түзілімдер. Сонымен қатар бірқатар қосымша көмір алаптарының тектоникалық жіктемесі бар.[2]
Пайдаланылған әдебиет
- ↑ “Балалар Энциклопедиясы”, V-том
- ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология— Алматы: "Мектеп" баспасы", 2003.ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2
|
Бұл — геология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |