Аса (өзен): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
шӨңдеу түйіні жоқ |
шӨңдеу түйіні жоқ |
||
| 33-жол: | 33-жол: | ||
Аса [[Қаратау]]дың оңтүстік-шығыс беткейінен басталатын [[Теріс (өзен)|Теріс]] және Күркіреу өзендерінің қосылуынан құралады. Арнасы жоғарғы ағысында тар, тік жарлы, орта ағысында [[Билікөл]], [[Ақкөл (Жамбыл облысы)|Ақкөл]] көлдері арқылы ағып өтеді. Кей жылдары Талас өзеніне құяр жерінде [[құм]]ға сіңіп кетеді. Жылдық орташа су ағымы 10,4 м³/с. [[Желтоқсан]]ның басында суы қатып, ақпанның аяғында мұзы ериді. Аса өзенінің қызылша плантациялары мен бау-бақша, егінді суғаруда маңызы зор.<ref name=source1>Қазақ энциклопедиясы I том</ref> |
Аса [[Қаратау]]дың оңтүстік-шығыс беткейінен басталатын [[Теріс (өзен)|Теріс]] және Күркіреу өзендерінің қосылуынан құралады. Арнасы жоғарғы ағысында тар, тік жарлы, орта ағысында [[Билікөл]], [[Ақкөл (Жамбыл облысы)|Ақкөл]] көлдері арқылы ағып өтеді. Кей жылдары Талас өзеніне құяр жерінде [[құм]]ға сіңіп кетеді. Жылдық орташа су ағымы 10,4 м³/с. [[Желтоқсан]]ның басында суы қатып, ақпанның аяғында мұзы ериді. Аса өзенінің қызылша плантациялары мен бау-бақша, егінді суғаруда маңызы зор.<ref name=source1>Қазақ энциклопедиясы I том</ref> |
||
Оның кішігір 30-ға жуық саласы бар. Жуалы ауданының жерінде ол Шақпақ, Терс, Ақсай, Көксай, Күркіреусу өзендері қосылған соң Аса өзені аталады. Асаның әсіресе Күркіреусу өзенімен қосылған тұсы таулы аңғармен өтеді, ағысы өте жылдам. |
|||
| ⚫ | |||
[[Билікөл]] ауылы маңында тоғыз тарауға бөлініп, "Тоғызтарау" аталады. Сонымен қатар одан Қуат каналы бөлініп ағып өтеді. <ref>Жамбыл облысының топномикалық атауларының анықтамалығы</ref> |
|||
| ⚫ | [[Қаратөбе ауылдық округі (Жамбыл ауданы)|Қаратөбе ауылдық округі]] маңында "Айырма" аталып, "Үлкен Аса" және "Кіші Аса" болып екіге бөлінеді. [[Өрнек ауылдық округі (Жамбыл ауданы)|Өрнек ауылдық округі]] маңында екеуі бір арнаға қосылып "Құйған" атанады. [[Билікөл]] ауылы маңында тоғыз тарауға бөлініп, "Тоғызтарау" аталады. Сонымен қатар одан Қуат каналы бөлініп ағып өтеді. |
||
Жамбыл ауданының жерінде Аса өзені Ақкөл ауылының шығыс жағынан ағып өтеді. |
|||
Өзеннің "Аса" деп аталуына байланысты ел аузында мынандай аңыз айтылады: "Тараздың жас батыры Қараханға ғашық болған Айша бибі сұлу сүйгеніне келе жатқан жолында, осы өзеннің жағасында Айшаны улы жылан шағып өлтіреді. Қос ғашық арманына жете алмай, қыз өзеннен аса алмай көз жұмады. Сондықтан жұрт өзенді (Аса алмаған" деп атап, кейіннен "Аса" атап кеткен дейді. |
|||
Ал, енді Геродоттың дерегі бойынша, қазақ даласын мекендеген сақ тайпасының ең үлкені Асы "Ассақтар" атымен байланысты. Асылар батысында Кіші Қаратау арқылы шектелсе, шығысында Талас, Шу, Іле, Тарбағатай мен Алтай аралығына дейін мекендегені, негізгі ата-мекені Жетісу болған. |
|||
Қысқасы, Аса өзенінің тарихы осы аймақты мекендеген Сақ тайпасының атымен аталғаны даусыз.<ref>Жамбыл облысының топномикалық атауларының анықтамалығы</ref> |
|||
== Сыртқы сілтемелер == |
== Сыртқы сілтемелер == |
||
17:03, 2013 ж. қарашаның 17 кезіндегі нұсқа
| Аса | |
|---|---|
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 253 км |
| Су алабының ауданы |
6670 км² |
| Су шығыны | 10,4 м³/с |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Теріс және Күркіреу өзендерінің қосылуынан |
| Сағасы | |
| Орналасуы | |
| Ел | Қазақстан, Қырғызстан |
| Аймақ | Жамбыл облысы |
Аса – Жамбыл облысы Талас, Сарысу, Жамбыл аудандарының жерімен өтетін өзен, Таластың сол саласы. Ұзындығы 253 км, су жиналатын алабы 6670 км².
Аса Қаратаудың оңтүстік-шығыс беткейінен басталатын Теріс және Күркіреу өзендерінің қосылуынан құралады. Арнасы жоғарғы ағысында тар, тік жарлы, орта ағысында Билікөл, Ақкөл көлдері арқылы ағып өтеді. Кей жылдары Талас өзеніне құяр жерінде құмға сіңіп кетеді. Жылдық орташа су ағымы 10,4 м³/с. Желтоқсанның басында суы қатып, ақпанның аяғында мұзы ериді. Аса өзенінің қызылша плантациялары мен бау-бақша, егінді суғаруда маңызы зор.[1]
Оның кішігір 30-ға жуық саласы бар. Жуалы ауданының жерінде ол Шақпақ, Терс, Ақсай, Көксай, Күркіреусу өзендері қосылған соң Аса өзені аталады. Асаның әсіресе Күркіреусу өзенімен қосылған тұсы таулы аңғармен өтеді, ағысы өте жылдам.
Қаратөбе ауылдық округі маңында "Айырма" аталып, "Үлкен Аса" және "Кіші Аса" болып екіге бөлінеді. Өрнек ауылдық округі маңында екеуі бір арнаға қосылып "Құйған" атанады. Билікөл ауылы маңында тоғыз тарауға бөлініп, "Тоғызтарау" аталады. Сонымен қатар одан Қуат каналы бөлініп ағып өтеді.
Жамбыл ауданының жерінде Аса өзені Ақкөл ауылының шығыс жағынан ағып өтеді.
Өзеннің "Аса" деп аталуына байланысты ел аузында мынандай аңыз айтылады: "Тараздың жас батыры Қараханға ғашық болған Айша бибі сұлу сүйгеніне келе жатқан жолында, осы өзеннің жағасында Айшаны улы жылан шағып өлтіреді. Қос ғашық арманына жете алмай, қыз өзеннен аса алмай көз жұмады. Сондықтан жұрт өзенді (Аса алмаған" деп атап, кейіннен "Аса" атап кеткен дейді.
Ал, енді Геродоттың дерегі бойынша, қазақ даласын мекендеген сақ тайпасының ең үлкені Асы "Ассақтар" атымен байланысты. Асылар батысында Кіші Қаратау арқылы шектелсе, шығысында Талас, Шу, Іле, Тарбағатай мен Алтай аралығына дейін мекендегені, негізгі ата-мекені Жетісу болған.
Қысқасы, Аса өзенінің тарихы осы аймақты мекендеген Сақ тайпасының атымен аталғаны даусыз.[2]
Сыртқы сілтемелер
Пайдаланылған әдебиет
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|