Көл

Көл– құрлықтағы ойыстарды (ойпаңдарды) толтыратын, су алмасуы баяу жүретін, теңізбен тікелей байланысы жоқ табиғи су қоймасы. К. ойыстарының қалыптасуына қарай: бөгелген, ойысты және аралас болып жіктеледі. Бөгелген К. өзен аңғарын тау көшкіндері, сырғымалары, мұздықтар және т.б. басып қалған жағдайда пайда болады. Бөгелген көлге бөгендер мен әуіттер де жатады. Ойысты көлдің мореналық, тектоник., жанартаулық, эолдық және карстық деп аталатын түрлері бар. К-дер ағынды К. (ағатын өзендері бар) және тұйық К. болып ажыратылады. Жер шарындағы көлдердің жалпы ауд. 2,1 млн. км2 (құрлық ауданының шамамен 1,4%-ы). Ондағы жинақталған судың көл. 176 мың км3, оның 52%-ы тұщы су, 48%-ы ащы су. Көлдерде теңіздердегі сияқты планктон, жүзбеорганизм және су түбі организмдері деп ажыратылады, бірақ экол. белдемдері біршама ерекшеленеді. Көлде эндемик түрлер, кейде реликт түрлер тіршілік етеді. Көлдің ластануы эвтрофталуға әкеліп соғады. Жер шарының ең ірі көлі – Каспий теңізі, ең терең көл – Байкал. Қазақстанда Каспий мен Аралды қоспағанда, 48262 көл бар, олардың жалпы ауд. 45032 км2. Ауд. 1,0 км2-ге дейінгі шағын көлдердің саны 45248 (93,75%), су көл. 4262 (9,5%), ал ауд. 1,0 км2-ден асатын ірі көлдердің саны 3014 (6,25%), ауд. 40770 км2 (90,5%).

Каспий теңізі не әлемдегі ең ірі көл немесе кiші теңіз.