Жамандат: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
ш {{Суретсіз мақала}} үлгісін үстедім |
шӨңдеу түйіні жоқ |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
{{Infobox disease |
|||
| ⚫ | '''Жамандат ''' (Anthrax), Сібір жарасы — |
||
| Name = Anthrax |
|||
| Image = Bacillus anthracis Gram.jpg |
|||
| Caption = Microphotograph of a [[Gram stain]] of the bacterium ''Bacillus anthracis'', the cause of the anthrax disease |
|||
| DiseasesDB = 1203 |
|||
| ICD10 = {{ICD10|A|22|minor|LinkGroup|LinkMajor}} |
|||
| ICD9 = {{ICD9|022}} |
|||
| ICDO = |
|||
| OMIM = |
|||
| OMIM_mult = {{OMIM2|606410}} {{OMIM2|608041}} |
|||
| MedlinePlus = 001325 |
|||
| eMedicineSubj = med |
|||
| eMedicineTopic = 148 |
|||
| MeshID = D000881 |
|||
}} |
|||
| ⚫ | '''Жамандат ''' (Anthrax), Сібір жарасы — [[жануарлар]]дың аса қауіпті [[жұқпалы ауру]]ы. Ж-тың қоздырғышы — спора түзетін таяқша тәрізді [[бацилла]] (Bacіllus anthracіs). Ол сыртқы ортаның әсеріне өте төзімді, топырақта өзінің уыттылығын жоймай бірнеше ондаған жылдар бойы сақталып жата береді. Бұл бацилла қоздыратын аурудың [[қой]]дағысын — [[топалаң]], [[сиыр]]дағысын — [[қараталақ]], [[түйе]]дегісін — [[ақшелек]], [[қарабез]], адамдағысын — күйдіргі, түйнеме деп атайды. Адамға ауру малды күткенде, сойғанда, еті мен сүтін пайдаланғанда жұғады. Ж-ты 18 ғ-дың аяғында Орал және Бат. Сібір өңірінде болған үлкен эпидемияға байланысты сібір жарасы деп атап кеткен. Ауру малдың дене темп-расы 41 — 42С-қа дейін көтеріледі, тыныс алуы қиындап, жүрек соғуы жиілейді, тез қалжырайды. Жемшөпке тәбеті болмайды, іші өтіп, нәжісі мен зәріне қан араласып шығады, аузы-мұрнынан қанды көбік ағады, көзі қанталайды. Денесінің әр жерінде ісік пайда болып, тесіліп жараға айналады да қанды ірің ағады. Ауру бірнеше минуттан (өте жедел түрінде) бірнеше күнге созылады. Ж. сау малға қоздырғыштармен ластанған жемшөптен, ауру малдың нәжісімен, сілекейімен, сүтімен бірге сыртқы ортаға таралған бацилладан жұғады. Ауру, көбінесе, жазда кездеседі. Емі: ауру малды оқшаулап, басқа қораға қамайды, ауруға қарсы сарысу, гамма-глобулин, антибиотиктер егіледі. Аурудың алдын алу үшін жыл сайын барлық малға Ж-қа қарсы вакцина егеді. Ауру шыққан шаруашылыққа [[карантин]] салып, қораны залалсыздандырады. Өлген малды өртеп, көміп тастайды. |
||
{{Суретсіз мақала}} |
|||
[[Санат:Қазақ ұлттық энциклопедиясы]] |
|||
[[Санат:Жануарлар аурулары]] |
|||
[[Category:Биологиялық қарулар]] |
|||
[[Category:Микробиология]] |
|||
[[Category:Жұқпалы аурулар]] |
|||
{{Link FA|az}} |
|||
{{Link GA|zh}} |
|||
[[ar:جمرة خبيثة]] |
|||
[[an:Banzo]] |
|||
[[az:Qarayara]] |
|||
[[bn:অ্যানথ্রাক্স (রোগ)]] |
|||
[[be:Сібірская язва]] |
|||
[[be-x-old:Сыбірская язва]] |
|||
[[br:Serk]] |
|||
[[bg:Антракс]] |
|||
[[ca:Àntrax]] |
|||
[[cs:Anthrax]] |
|||
[[da:Miltbrand]] |
|||
[[de:Milzbrand]] |
|||
[[et:Siberi katk]] |
|||
[[es:Ántrax]] |
|||
[[eo:Antrakso]] |
|||
[[eu:Karbunko]] |
|||
[[fa:سیاهزخم]] |
|||
[[fr:Charbon (maladie)]] |
|||
[[ga:Antrasc]] |
|||
[[ko:탄저]] |
|||
[[hr:Antraks (bolest)]] |
|||
[[io:Antraxo]] |
|||
[[id:Antraks]] |
|||
[[is:Miltisbrandur]] |
|||
[[it:Antrace]] |
|||
[[he:גחלת]] |
|||
[[jv:Antraks]] |
|||
[[ka:ჯილეხი]] |
|||
[[kk:Түйнеме]] |
|||
[[lt:Juodligė]] |
|||
[[hu:Lépfene]] |
|||
[[mr:अँथ्रॅक्स]] |
|||
[[ms:Antraks]] |
|||
[[nl:Miltvuur]] |
|||
[[ja:炭疽症]] |
|||
[[no:Miltbrann]] |
|||
[[pl:Wąglik]] |
|||
[[pt:Carbúnculo]] |
|||
[[ro:Antrax]] |
|||
[[ru:Сибирская язва]] |
|||
[[sah:Сотуун өлүү]] |
|||
[[scn:Cravunchiu]] |
|||
[[simple:Anthrax (disease)]] |
|||
[[sk:Slezinová sneť]] |
|||
[[sl:Vranični prisad]] |
|||
[[sr:Антракс]] |
|||
[[fi:Pernarutto]] |
|||
[[sv:Mjältbrand]] |
|||
[[ta:ஆந்த்ராக்ஸ்]] |
|||
[[th:แอนแทรกซ์]] |
|||
[[tr:Şarbon]] |
|||
[[uk:Сибірка]] |
|||
[[vi:Bệnh than]] |
|||
[[zh:炭疽病]] |
|||
11:12, 2012 ж. қаңтардың 4 кезіндегі нұсқа
Жамандат (Anthrax), Сібір жарасы — жануарлардың аса қауіпті жұқпалы ауруы. Ж-тың қоздырғышы — спора түзетін таяқша тәрізді бацилла (Bacіllus anthracіs). Ол сыртқы ортаның әсеріне өте төзімді, топырақта өзінің уыттылығын жоймай бірнеше ондаған жылдар бойы сақталып жата береді. Бұл бацилла қоздыратын аурудың қойдағысын — топалаң, сиырдағысын — қараталақ, түйедегісін — ақшелек, қарабез, адамдағысын — күйдіргі, түйнеме деп атайды. Адамға ауру малды күткенде, сойғанда, еті мен сүтін пайдаланғанда жұғады. Ж-ты 18 ғ-дың аяғында Орал және Бат. Сібір өңірінде болған үлкен эпидемияға байланысты сібір жарасы деп атап кеткен. Ауру малдың дене темп-расы 41 — 42С-қа дейін көтеріледі, тыныс алуы қиындап, жүрек соғуы жиілейді, тез қалжырайды. Жемшөпке тәбеті болмайды, іші өтіп, нәжісі мен зәріне қан араласып шығады, аузы-мұрнынан қанды көбік ағады, көзі қанталайды. Денесінің әр жерінде ісік пайда болып, тесіліп жараға айналады да қанды ірің ағады. Ауру бірнеше минуттан (өте жедел түрінде) бірнеше күнге созылады. Ж. сау малға қоздырғыштармен ластанған жемшөптен, ауру малдың нәжісімен, сілекейімен, сүтімен бірге сыртқы ортаға таралған бацилладан жұғады. Ауру, көбінесе, жазда кездеседі. Емі: ауру малды оқшаулап, басқа қораға қамайды, ауруға қарсы сарысу, гамма-глобулин, антибиотиктер егіледі. Аурудың алдын алу үшін жыл сайын барлық малға Ж-қа қарсы вакцина егеді. Ауру шыққан шаруашылыққа карантин салып, қораны залалсыздандырады. Өлген малды өртеп, көміп тастайды.