Аугусто Сесар Сандино
| Аугусто Сесар Сандино Кальдерон | |
| Augusto César Sandino | |
 | |
| Туған кездегі есімі |
Augusto Cesar Nicolás Sandino Calderón |
|---|---|
| Туған күні | |
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері |
Манагуа, Никарагуа |
| Азаматтығы | |
| Қызметі | |
| Әкесі |
Грегорио Сандино |
| Анасы |
Маргарита Кальдерон |
| Жұбайы |
Бланка Араус |
| Қолтаңбасы |
|
Аугусто Сесар Сандино Кальдерон (ис. Augusto Sesar Nicolás Sandino Calderón, (18 мамыр, 1895 жыл, Никоноомо, Никарагуа — 21 ақпан, 1934 жыл, Манагуа, Никарагуа) — никарагуа революционері, 1927-1934 жылдардағы Ұлт-азаттық қозғалыстың басшысы.
Өмірбаяны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Сандино ауқатты шаруа – Грегорио Сандиноның және Маргарита Кальдеронның отбасында туған. Бала 12 жасқа келгенше Григорио Сандино өзінің әкелігін мойындамай, кейіннен оны өз отбасына қабылдаған.
1921 ж. Аугусто жергілікті Консервативті партияның атақты өкілінің баласын анасын балағаттағаны үшін өлтіре жаздайды. Бұл оқиға оны эмиграция жасауға мәжбүр етеді. Осылай ол Гондурас, Гватемала, Мексика елдерінде болады.
1926 жылы Никарагуаға қайтып оралғаннан кейін ол Нуэва-Сегория атты американдық алтын шахтасында жұмыс істеуге тұрады. Шахтада жүріп сол жердегі жұмысшыларға әлеуметтік теңсіздік пен революцияның қажеттілігі туралы үгіт насихат жүргізеді.
Күрес жолы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1926 жылы 19 қазанда АҚШ қолдаған билеуші режимге қарсы көтеріліс жасап, елге келген американдық әскерлерге қарсылық көрсетеді. Алдымен ол конституциялық принциптерге сәйкес заңды билікті қалпына келтіруді көздейді. Кейіннен Никарагуаны Американың басқаруын қамтитын, Никарагуаның тәуелсіздігін шектейтін Эспино-Негро пактіне қарсы шығады.
1927 жылы 1 шілдеде өзінің алғашқы саяси манифестін жазады.
1927 жылы 16 шілдеде Сандино жасағы (100-ге жуық адам, 60 қаруланған) американдық әскерлер басып алған (400 теңіз жаяу әскері және 200 ұлттық гвардия жауынгерлері) Окоталь қаласына жақындап, оған шабуыл жасайды. Шайқас 15 сағатқа созылып, қаланы басып алумен аяқталады. Жеңіліске қатты ашуланған американдықтар қалаға авиация шақырып, оны бомбалап, жергілікті қарапайым халықты аяусыз қырады. 300-ге жуық бейбіт тұрғындар, оның ішінде көбінесе әйелдер мен балалар қаза тауып, 100 жарақатталды. Қаланың аман қалған ер-азаматтары американдықтарға қарсы өсіп келе жатқан Сандино жасағына қосыла бастады. Әскердің басым бөлігі еріктілер болды, олар ешқандай ақша алмады, оларға бейбіт шаруаларға зиян келтіруге тыйым салынды, бірақ "жергілікті және шетелдік капиталистерге" мәжбүрлі түрде салық салуға рұқсат етілді. 1932 жылдың желтоқсан айына қарай сандинисттар мемлекеттің басым территориясын өз бақылауында ұстады. Американдықтар оның басына 100 мың АҚШ долларын ұсынды. Сандиноның партизандық күресі нәтижесінде 1933 жылдың қаңтарында американ әскері өз әскерін елден шығарады. Алайда өз әскерін демобилизациялау нәтижесінде Никарагуа Ұлттық Гвардиясының басшысы, кейіннен ел президенті Анастасио Сомоса оның жақын серіктерін, Эстрада мен Умансорды, оның ағасын және өзін ату жазасына кеседі.
Сандиноның атымен ұлт азаттық қозғалыс аталды. 45 жылдан кейін Сандинистік революция нәтижесінде Самоса отбасының диктатурасы жойылды. 1980 ж. 14 мамырда Никарагуа Мемлекеттік кеңесі Сандиноға "Империализмге қарсы халықтық-демократиялық революциясының Әкесі" атағын берді.
Тарихи дерек
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1979 жылдан 1997 жылға дейін Никарагуа бағалы қағаздардың және тиындардың бет жағында Аугусто Сесар Сандиноның суреті дәстүрлі тұрған.
Сыртқы сілтемелер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- А. С. Сандино Инструкции по организации армии Национального освобождения Никарагуа (ағыл.)
- Александр Тарасов. «Между вулканами и партизанами: никарагуанский пейзаж» Мұрағатталған 5 қарашаның 2011 жылы.
- Гонионский, Семен Александрович. «Сандино»
- Michael J. Schroeder The Sandino Rebellion, 1927-1934 (ағылшын). The Sandino Rebellion. Басты дереккөзінен мұрағатталған 19 қазан 2012. Тексерілді, 16 қыркүйек 2012.
- Sandino ¿liberal, socialista o revolucionario? (испанша). El Nuevo Diario (Miércoles 19 de Mayo de 2004). Тексерілді, 28 қыркүйек 2012.
- JOSEPH O. BAYLEN Sandino: Patriot or Bandit? (ағылшын) (PDF). Басты дереккөзінен мұрағатталған 19 тамыз 2013. Тексерілді, 18 тамыз 2013.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998