Ақтау қонысы
Координаттар: 43°38′ с. е. 51°09′ ш. б. / 43.640600° с. е. 51.152600° ш. б. (G) (O) (Я)Ақтау қонысы — неолит-энеолит археологиялық ескерткіші. Теңіздің жағалаулық тепсеңді биіктігінің (террасада) шетінде орналасқан. Археологиялық тұрғыдан Ақтау қаласының аймағында 2001 жылы зерттелген. Қазба алаңы 700 m² жерді алып жатыр. Ескерткіштің салыстырмалы даталануы - б.з.д. V мыңжылдықтың соңы.
Қоныс сипаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қоныста үлкен тұрғын-жай қалдығы мен шаруашылық аумақтағы алаңқай орны табылды. Сопақ пішінді үйдің мөлшері 16×12 м. Қазба жұмыстарын бастар алдында үй қабырғасының тас өрімі (қала салу кезінде қиратылған) толықтай қираған күйде болды. Үйдің төбесі, сірә, итарқалы және қамыс бумаларымен жабылған болса керек. Бұл үй арнай жасалған, үй қабырғасынан бойлата жіберген құдықтары бар пештермен жылытылған. Үйдің ішінде құрбандық шалу іздері көбінесе ашық түрде жаққан оттың күлі түрінде сақталған көптеген шұңқырлар анықталды. Кейбір шұңқырларда тас еңбек құралдары , қыш ыдыстардың ұсақ сынықтары және ұлу қабыршықтарынан жасалған әшекейлер болды. Тұрғынжайдан шығысқа қарай 30 м жердегі шаруашылық алаңы жақсырақ сақталыпты. Ол өлтірілген жануарлардың терілерінен өңдеу, шақпақтастан еңбек құралдары мен олардың алғашқы шикізаттық дайынын жасау, қару-жарақты жөндеу үшін пайдаланылған. Осы жерде ірі жануарлар мен терісі бағалы ұсақ аң немесе құқстарды атуға арналған жебелердің тас жебе ұшының сынықтары табылды. Жалпы, еңбек құралдарының негізгі құрамы өзгермеген. Микролиттер ішінде ассиметриялық үшбұрыштар әдеттен тыс көп, олар Маңғыстаумен шекараласатын аймақтарда тек мезолиттік және ерте неолиттік дәуірлерді ғаан сипаттайды. Бұл дерек Маңғыстаудың жағалаулық тұрғындарында шаруашылық және мәдени дағдылардың ұзағынан сақталғанын көрсетеді. Тұрғын-жайларда да , шаруашылық алаңында ад, жақ сүйек тәрізді тескіш станоктарға арналған ұсақ тас тескіш, теңіз қабыршақты тастан жасалған құралдардың шикізаттық дайыны мен дайын бұйымдары (моншақ, алқа, салпыншақтар) мен әшекейлердің қолөнер өндіріс ошағы орны сайрап жатыр. Осы жерде көп бөлігі геометриялық өрнектермен әшекейленген қыш ыдыстың сынықтары табылды. Алдын-ала жасалған болжам бойынша, ыдыстары биік, кішігірім жалпақ дүмді болып келген , төліздік типтегі қыш бұйымдарға ұқсас. Өрнек салу ісінде сорғалата сызық салу, түйреу, ою техникалары ирек және тарақ тәрізді штамп басу әдісі қолданылған. Өрнектердің кейбір түрлерінен жергілікті тұрғындардың Солтүстік жақтағы көршілерімен - Каспийдің солтүстік жағалауы, Төменгі Еділ және Оңтүстік Орал тұрғындарымен байланысы жақсы байқалады. Бұндай байланыстар не төліз мәдениетінің қозғалмалы аңшылары арқылы, не Маңғыстау өңіріне келгеннен соң тікелей солтүстік халықтарының өкілдері арқылы жүзеге азуы да мүмкін. Табылған заттар арасында қоныс тұрғындарының жергілікті әкті-құмтастан жасаған тас ыдысы да бар.[1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Маңғыстау облысында жаңа Ақтау-сити қаласын салуға жобаланған құрылыс алаңы үстінде 2007 ж. жүргізілген археологиялық барлау туралы есеп. Қазақстан Республикасының тарихи-мәдени ескерткіштерінің жинағы, Маңғыстау облысы, аст Прайм баспасы, 2012