Ақ ший

Ақ ший

Ақ ший, (L. splendens (Trin.) Kunth.), астық, не қоңырбас тұқымдасына жатады. Қазақстанның барлық аймағында өседі. Ақ ший құмдауыт шөлеуіт жерлерді және далалы белдеулерді, туысы көп жылдық шөптесін өсімдік. Ұзын келген таспа тәрізді қатқыл жапырақтарының шеттері ішке қарай қайырылып өседі. Оның биіктігі 80-250 см, тік өсетін сабағы көп, жылтыр, берік, түсі көгілдір, беті тегіс. Кейде ақ шидің биіктігі 3 метрге дейін жетеді. Қазақтар шиді тұрмыста мол пайдаланған. Жапырақтары ұзын, жіңішке (ені 3-5мм), өте қатты. Масағы дара гүлді, қос жынысты, гүлшоғыры жайқала өскен сыпыртқы. Шеңгел тұққымы арқылы өсіп- өнеді. Мамыр- Шілде айларында гүлдеп, дәні піседі.

Шидің қолданысы

Ақ шеңгелдің кәсіптік мәні бар. Одан киіз үй керегесін қаптайтын, күнделікті тұрмысқа қажетті шилер тоқылады; сондай-ақ гүл-шоғырынан сыпыртқы жасалады. Шеңгелдің құрамында 9,6-14,3% протеин, 22-42% жасұнық, 1,7-3,1% май және 38-51% азотсыз қалдық заттар болады. Шиді тұрмысқа да мол пайдаланған. Шиден алашалар мен төсеніштер, құрт-сүзбе жаятын өре, тағы басқалар жасаған. Қысқы кезде шилі өңір жақсы мал жайылымы болған. Қажет кезінде отқа жағуға да пайдаланған. Бұрын қалың ший өскен қопалар арқылы тұщы су көздерін анықтаған.

Дереккөз

• Шығыс Қазақстан. Безендірілген атлас. Шығыс - Қазақстан облысы 2012-244 бет. (91 бет).