Бадан

Bergenia
	; Bergenia cordifolia
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Өсімдіктер;
(unranked)	Eudicots;
(unranked)	Core eudicots;
Сабы:	Saxifragales;
Тұқымдасы:	Saxifragaceae;
Тегі:	Bergenia; Moench
Species
	See text

Шағыр (Bergenіa) – тасжарғандар тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдіктер туысы. Негізінен Азияда өсетін 10 түрі белгілі. Қазақстанда 2 түрі кездеседі. Соның бірі – етжапырақ Б. немесе шағыршай (В. crassіfolіa). Алтайда кең тараған. Тамырсабағы жуан, жерге төселіп өседі. Сабағы жапырақсыз. Қалың, ірі, жүрек пішінді жапырағы сабақ түбін айнала қоршай орналасқан. Қызыл гүлдері қалқанша гүлшоғырына топтасады. Мамыр – шілде айларында гүлдеп, тамызда жемістенеді. Жемісі – қорапша, іш жағынан ашылады. Тұқымдары көп. Тамырында илік заттар көп болғандықтан тері илеуге, ал өсімдік құрамындағы глюкозидтерді фотосурет шығаруға қолданады. Жапырағын қайнатып шай орнына ішеді, тұнбасынан қара, қоңыр бояу алынады. Б-ның екінші түрі – угам баданы өте сирек кездеседі, қорғауға алынған. Шағыр тікен – биіктігі 0,5 – 1,5 метрге дейі жететін, екі жылдық шөп тектес өсімдік. Ол ауыл шаруашылығына көп зиян келтіретін арам шөп болып саналады.

[1]