Бала билингвизмі

Бала билингвизмі (балалық қостілділік) — тілдердің қолданылуы бір-біріне кедергі келтірмейтін кездегі баланың екі тілді білу құбылысы.

Бала-билингвтердің даму жағдайлары

Қостілді балалар көбінесе мигранттар отбасыларынан немесе аралас, биэтникалық отбасылардан пайда болады. Бірінші жағдайда баланың ата-аналары қолданатын тілі сыртқы социум тілінен ерекшеленеді, ал екінші жағдайда отбасының өзінде екі тіл бар.

Коммуникативтік стратегиялар

Билингв-баланың дамуы сәтті болуы үшін ата-аналар әдетте екі тілді меңгеруді қолдайтын әдістерді ойлайды. Бұл әдістер коммуникативтік стратегиялар деп аталады.

• "Бір адам/ата-ана - бір тіл" қағидаты ең сыналған және тиімді болып табылады: ол әртүрлі елдерде 100 жылға жуық уақыт қолданылады. Көптеген ата-аналар өз балаларының тілдік дамуына, олардың қабілеттерін жандандыру мүмкіндігіне көп көңіл бөлуге ұмтыла отырып, осы қағиданы басшылыққа алады."Бір ата-ана - Бір тіл" қағидатының танымалдығы азаймайды, оның қолдануымен көптеген елдер, соның ішінде Ресей де қамтылады. Бұл қағидатты ата-аналар ғана емес, достар, туыстар, бала күтушілер, гувернанттар іске асыра алады.

• "Бір жағдай - бір тіл" қағидаты тілдерді қолдану жағдайы бойынша бөледі. Қандай жағдайда тілдесу қай тілде жүретіндігі ата-аналармен таңдалады.

• "Бір орын - бір тіл" қағидаты екі тілді қолдану орны бойынша бөлуге мүмкіндік береді. Көбінесе "үй" тілі мен баламен үйден тыс жерде сөйлесетін тіл таңдалады. Әрі осы қағидатты ұстанатын отбасында бір ата-ана баламен үйде бір тілде, ал үйден тыс жерде-екіншісінде сөйлейді.

• "Бір уақыт - бір тіл" қағидаты сирек қолданылады. Мұндай қағидат барлық отбасы осы тілді меңгерген жағдайда ғана баланың тілін меңгеру деңгейін қолдау үшін қолайлы болады. Бұл қағидаттың мағынасы тәуліктің белгілі бір уақытында немесе белгілі бір күні отбасы келісім бойынша алдын ала толығымен екінші тілде сөйлесуге көшеді. Осы қағидатты "ағылшын сенбісі" секілді дәстүрді енгізіп, баланы бала кезінен шет тілін үйрететін ата-аналар жиі қолданады.

Билингвизмді трансформациялаудың мүмкін нұсқалары

Қостілді баланың тілдерді меңгеруі статикалық болып қала бермейді — сол немесе басқа тілді меңгеру деңгейі тілдің бірін толық ұмытқанша дейін өзгеруі мүмкін. Тілді меңгеру деңгейін өзгертудің мүмкін нұсқалары :

1. Тіл аттрициясы - бір тілдің деградациясы
2. Фоссилизация - бір тілдің дамуының тоқтауы
3. Тілдің ауыстырылуы - тілдің қолдану саласынан шығуы
4. Тілдің жоғалуы - адамның тілді толық ұмытуы
5. Ревитализация - тілді қолданудың жаңғыруы
6. Модернизация - тілдің жаңа деңгейге шығуы, көбінесе оны ресми деңгейде мойындау деп саналады.

Билингвизмнің бала дамуына әсері

Баланың дамуы үшін билингвизмнің пайдасы мен зияны туралы мамандардың пікірі екі тарапқа бөлінеді. Билингвизмнің жақтастары жақсы даму деңгейі кезінде билингв-балалар ерте жаста құрдастарынан біраз артта қалғаннан кейін оларды мектеп жасында және одан үлкен жаста көптеген көрсеткіштер бойынша оза бастайтынын көрсетеді. Билингвтердің дамуының қызықты сәттерінің қатарына мектеп жасына дейінгі балалар мен мектеп оқушылары-билингвтер монолингвтерге қарағанда лингвистикалық құбылыстарға көбірек қызығушылық танытады, өйткені оның тілдік тәжірибесі айтарлықтай кең. Қостілділік біріншіден ұлттық мінез-құлық компоненттері болып табылса, екіншіден басқа ұлттардың құндылықтарын тану болып табылады. Билингвизмнің қарсыластары баланың тілдік дамуы-билингваның ерте кезеңдерде құрдастарына-монолингвтерге қарағанда айтарлықтай баяу жүретінін көрсетеді, ал сөйлеу дамуының мұндай кідірісі интеллектуалды салада және ойлау дамуында кідіріс тудыруы мүмкін, себебі ерте жастағы баланың дамуы ересектермен қарым-қатынас жасауымен тікелей байланысты.