Бақалшықтар

Теңіздің жартасты аймақтарын мекендейтін моллюскілердің миллиондаған түрлері бар.Олар жартастарда,тастарда және қайраңдарда кездеседі.Бақалшықтарының пішімі мен түсі керемет.

Хитон бақалшығы

Хитон бақалшығы-жартас бақалшықтарының ішіндегі ең әйгілісі.Хитон-жыртқыш молюскі.Ол,әдетте,сылбыр келеді және тек тамақтану үшін ғана қозғалады.Хитондар қоршаған ортада жақсы әрі дұрыс бағдар жасайды.Бұл олардың үйреншікті жартастарына қайтып оралуына мүмкіндік береді.Хитондардың көзі мен мұртшалары болмайды.Олар жақсы дамыған ерекше сезім мүшелері арқылы тіршілік етеді.Хитондардың бақалшығы(тас қабығы) қатпарланған 8 жалпақ тіліктен тұрады.Осы тіліктер шағын пілдің азу тістеріне ұқсайды.

Теңіз шаяны мен таңқы шаян

Теңіз шаяны(омар) мен таңқы шаян(краб) - шаянтәрізділер класына жатады.Шаянтәрізділердің денесін жауып тұратын,қаңқа қызметін атқаратын қатты сыртқы қабаты «карапакс» деп аталады.Ол қатты қабыршақ зат хитиннен тұрады.Карапакс қорқыныш қызметін атқарады.Теңіз шаяны мен таңқы шаян жартас үстінде жорғалайды.Қауіп төнгенде теңіз теңіз балдырларының арасына жасырынады.Таңқы шаянды оның «сауыт» деп аталатын үстіңгі қабығынан оңай ажыратуға болады.Шаянтәрізділердің келесі түріне балянустар(теңіз жаңғағы) жатады.Олардың денесін ізбесті бақалшық жауып тұрады.Бастапқы кезде бос өмір сүрген теңіз жаңғақтары кейін келе қалың сабағымен қатты заттарға бекітіліп тіршілік етебастады.Теңіз шаяндары уақыт өте келе түлеп,бақалшықтарын тастап шығады.Бұл олардың өсуіне ықпал етеді.Түлеген теңіз шаяндары ашқарақтана қоректенеді.

Оқшау-шаян

Оқшау- шаян (пагур)-қатты қабықсыз,яғни бақалшықсыз краб түріне жатады.Әйтсе де ол қорғану үшін басқа жануарлардың ескі бақалшығын пайдаланады. Кардита моллюскісінің аяқтары қозғалыссыз тіршілік ететіндіктен кішірейіп кеткен.Ол қатты жерлерде өмір сүреді немесе қатты нәрселерге бекітіледі.Жағалаулық ұлуларды толқындар әсерінен өзгеріске ұшыраған жартастардан табуға болады.

Маржан жартастарының тұрғындары

Маржан жарлауыты (рифі) - су астындағы немесе су деңгейінен сәл шығып тұратын теңіздік жартастар. Тропиктік моллюскілердің ішінде, аты айтып тұрғандай, маржан тұрғындары болып табылатын әлемге таралған тұқымдастар бар.Бұл тұқымдастарға 300 белгілі түр кіреді. Олордың көпшілігі терең суда өмір сүреді. Зерттеуге қажетті материалдардың жетіспеушілігі басқа түрлерді анықтау және оладың арасындағы қатынасты зерттеу жұмыстарын күрделендіріп жіберді.

Гипопус

Аттың тұяғына ұқсас гипопустар - алып тридактаның туысы. Көлемдері тридакнадан кіші болғанымен,салмағы 10 кг дейін жетеді. Ерте кездері каури бақалшықтары кей елдерде тиын орнына пайдаланылған.

Жүрек тәріздес бақалшық

Махаббат нышанына айналған жүрек тәріздестер бақалшығы - ерекше маржан бақалшығы болып табылады.Оны «теізшілер сезімінің белгісі» дегендер де болды.Олар - сары түстен күлгінге дейін әртүрлі түске ие.

Пайдаланылған әдебиеттер

«Ежелгі дүние жаратушылары» кітабынан.