Боз содырғы
| Боз содырғы | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Амандық күйі | ||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
| Prunella fulvescens (Severtsov, 1873) |
Боз содырғы (лат. Prunella fulvescens) - Торғайтәрізділер отрядының содырғылар тұқымдасының Қазақстанда ең қылаң реңді түрі.
Биологиялық сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қоңыржай қылаң реңінен бойлай созылған көмескі қоңырқай аламыштар әзер байқалады. Ал бірыңғай реңкті құм түстес қызыл қошқыл реңді бауырында ондай аламыштар мүлде жоқ. Бұл содырғыдағы бастың екі жағын қамтыған қара рең ғана («тоқта» деп аталады) айқын көрінеді. Ол жоғарғы жағынан жіңішке ақ «қаспен» шектеледі. Дауысы - ақырын ғана естілетін назды құбылмалы үн. Әуені сыңғырлап естіледі, бірақ қысқа қайырылады. Боз содырғының орман белдеуінде кездесуі және шыршаларда ұялауы да мүмкін, бірақ ол боз содырғыға тән қылық емес. Бұл - содырғылар ішіндегі экологиялық келісті құс түрі. Боз содырғы осындай кең таралымды болғандықтан, ұяларын түрлі-түрлі орындарға: ағаштар мен бұталар басына, жартастарға, жердегі тас астына, адам құрылыстарына орналастырады. Мұнымен бірге біздің белгі соғылған дара құстарға жасаған бақылауымыз ұя салудың жоғарыда көрсетілген әдістердің барлығын бір ғана аналықтың әрекеті екенін көрсетті. Сол бақылаудың жәрдемімен боз содырғылардың бір жазда - 2 рет, кейбір жағдайда 3 рет балапан өргізетіні айқындалды. Ұшып кеткен ұялас балапандарды аталығы қоректендіріп жүргенде, аналық уақытты оздырмай, жаңа ұя салып, жұмыртқалап, жұмыртқаларды басады.
Таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстанда боз содырғы Тәңіртау, Жоңғар Алатауы және Сауырдың субальпілік белдемінде мекендейді. Сонымен бірге жазда оның төменгі таралу шегі орман белдеуінің үстіңгі бөлігінен өтеді. Жылдың салқын кездерінде содырғылар азық іздеп ұзақ көшіп жүріп, тауда және өздері өте ұнататын шырша тұқымдары жақсы түсім берген орындарда өткізеді.[2]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ BirdLife International Prunella fulvescens. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. International Union for Conservation of Nature (2012). Тексерілді, 26 қараша 2013.
- ↑ Мектеп энциклопедиясы. Алматы: Атамұра, 2010