Венгрлердің (мажарлардың) батысқа қоныс аударуы

Венгірлердің (мажарлардың, мадиярлардың) батысқа қоныс аударуы — венгрлердің ұлт ретінде қалыптасуындағы шешуші оқиға. Қазіргі венгр ғалымдарының (Немет, Барги, Лигети) пікірі бойынша, мажар тайпалары қазіргі Ресейдегі Ханты-манси авт. округінің оңтүстігін, яғни Батыс Сібірді қоныстанған. Халықтардың ұлы қоныс аударуы кезеңінде олар қазіргі Башқортостан жерінде, кейінірек Мұғалжар — Жайық төңірегіне, ең соңында Солт. Кавказда аялдаған. Мажар тайпалары осы кезеңде түркі тайпаларымен етене жақындасып, Еділ мен Дон аралығына, кейінірек Днепр мен Дунайдың төм. ағысына шашырай қоныстанды. 870 ж. хатталған араб деректерінде Леведия (Ливадия) одағы мен кунду тайпасының күші жайлы, оның патшасы Алмаш Арпадтың иелігі кеңейгендігі жөнінде айтылады. Оны Византия патшасы Константиннің қолжазбасындағы деректер қуаттайды. Алмаш Арпад әулеті билеген мажарлар 862 жылдан бастап Орталық Еуропадағы әскери соғыстарға белсене араласады. Олар алдымен фракиялықтарға қарсы моравалар жағында, ал 894 ж. моравалар мен византиялықтармен одақтасып, фракиялықтар мен Дунай бұлғарларына қарсы соғысты. 900 ж. Италияның солт-не дейін жеткен мажарлар Дунай бойын толық иеленді және 902 ж. фракиялықтармен кезекті шайқастан кейін Батысқа жылжуын тоқтатты. Осылайша олар табиғаты қолайлы Карпат бойында біржолата қалды. Аңыз бойынша, мажарлардың жетекші жеті тайпасының көсемдері Елод, Онд, Конд, Таш, Хуба, Тохотом, Алмаш (Арпадтың әкесі) шығыстық салт бойынша тәңірге, аруаққа ант етіп, қан шығарып, анда болады. Малдарын айдап, бала-шағаларымен Карпат қойнауына жеткен мажарлардың саны жарты млн-дай болған. Жаңа мекенге қоныс аударғаннан кейін мажарлар дәстүрлі мал ш-мен айналысып, аздап егіншілікке бет бұрды. 955 ж. герман королі Оттодан қатты жеңіліске ұшырағаннан кейін жаугершілік салт-дәстүрден, көшпеліліктен бас тартты. Христиан дінін қабылдап, еуропалық қауымдастыққа ене бастады.

Мажар тарихында “Отанға қоныстану” аталатын бұл тарихи оқиғаның шешуші тұстары мен көш салтанаты 1896 ж. Венгрияның 1000 жылдығы қарсаңындағы өнер туындыларынан көрініс тапты. 20 суретші қатысқан, ұзындығы 120 м, биікт. 15 м панорама салынды және ол 1991 — 95 жылдары толығымен қайта қалпына келтірілді.