Вилсанди ұлттық саябағы

Вилсанди ұлттық саябағы эст. Vilsandi rahvuspark
ХТҚО санаты — II (Ұлттық парк)
Жалпы мағлұмат
Ауданы	237,6 км²
Құрылған уақыты	1993
Сайты	http://www.vilsandi.ee/
Орналасуы
58°22′43″ с. е. 21°52′38″ ш. б.58.37861° с. е. 21.87722° ш. б. / 58.37861; 21.87722
Ел	Эстония
Аймақ	Сааремаа
Ең жақын қала	Курессааре
Вилсанди ұлттық саябағы
Вилсанди ұлттық саябағы Ортаққорда

Вильсанди ұлттық саябағы (эст. Vilsandi rahvuspark) — Эстониядағы ұлттық парк, Сааремаа округінде орналасқан. Оған Вилсанди аралының бір бөлігі, Сааремаа аралының батысындағы бірқатар шағын аралдар, сондай-ақ Сааремаа аралының Харилайд түбегі кіреді.

Тарихы

Қазіргі қорықтың бөлігі болып табылатын Вайка аралдарында табиғатты қорғау 75 жылдан бұрын ұйымдастырылған. 1908 жылы Вилсанди маягының жұмысшысы Артур Тоом сол жерде ұя салатын теңіз құстарын күзету үшін 6 аралды жалға алады. 1909 жылдың күзінде Рига натуралистер қоғамы профессор К.Р.Купфер мен мұражай сақтаушысы Ф.Э.Штоллдың бастамасымен Сааремаа аралының батыс бөлігінде биологиялық станция құрды. Рига натуралистер қоғамы қабылдаған алғашқы маңызды істердің бірі - Вайка аралдарын жалға алуы және оларды 1910 жылы 14 тамызда құстар қорығы деп жариялауы болды. Бұл күн Эстонияда ұйымдастырылған табиғатты қорғау іс-шараларының басталуы болып саналады.

1910 жылы Вайка аралдарында және Кихелкона маңында 124 құс сақиналанған. Бұл Ресейде құстарды сақиналаудың алғашқы тәжірибесі болды. 1912 жылдың жазында Вайка аралдарын жалға алу мерзімі тағы он жылға ұзартылды, бірақ Рига табиғат зерттеушілер қоғамы құрған биологиялық станция бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін ғана жұмыс істеді. 1917 жылдың күзінде неміс оккупациясы басталып, ол бір жылға созылды. 1918 жылдың көктемінде Вайка аралдары қатты қирады.

Аралдардағы құстар әлемін қорғаудың жаңа кезеңі 1921 жылы Куусныммеде (Кихельконна ауылының маңында) Тарту университетінің биологиялық станциясы құрылған кезде басталады. 1923 жылы 26 қазанда университет кеңесінің шешімімен Вайка қорығы қалпына келтірілді, ал 1924 жылы 1 мамырда қорық биологиялық станцияның қарауына берілді. 1935 жылға дейін Вайка аралдарында құстарды негізінен Тарту университетінің оқытушылары мен студенттері зерттеді. 1935 жылы желтоқсанда Эстонияның табиғатты қорғау туралы бірінші заңы жарияланғаннан кейін Мемлекеттік табиғатты қорғау кеңесі Вайка аралдарында құстарды қорғаумен белсенді түрде айналыса бастады. Эстония үкіметінің 1937 жылғы 20 қазандағы шешімімен Сааремаа аралының жағалауында орналасқан Жоғарғы, Орта және Төменгі Вайка, Куллипанк, Мустапанк және Карираху теңіз аралдары, сондай-ақ оңтүстік-батыс бөлігі Вильсанди аралының жалпы ауданы 14,56 га жер қорғалатын табиғи аумақтар тізіміне енгізілген.

Соғыс кезінде Вайка аралдарының орнитофаунасы толығымен дерлік жойылды. 1957 жылы 11 шілдеде теңіз құстары мен теңіз аралдарының өсімдіктерін қорғау үшін жалпы ауданы 35 гектарды құрайтын Вайка қорығы құрылды.

1971 жылы 21 қыркүйекте Эстония КСР Министрлер кеңесінің № 457 қаулысымен Вайка табиғи қорығы 10 689 гектарға дейін ұлғайтылып, Вилсанд ұлттық табиғи қорығы деп аталды.

1993 жылы 8 желтоқсанда Эстония Республикасы Үкіметінің қаулысымен Вильсанди ұлттық табиғи қорығы мен Харилаид ботаникалық-зоологиялық қорығының негізінде Вилсанди ұлттық паркі құрылды.

1996 жылы 22 мамырда Эстония Республикасы Үкіметінің қаулысымен Вилсанди ұлттық саябағын қорғау және шекаралас ережелері бекітілді. Ұлттық парк (ауданы 23 757 га) Харилайдодан Соегининанға, Вилсанди аралына, Лооналайға дейінгі жартасқа бай жағалау аймағын және 160 шағын аралдарды қамтиды.

1997 жылы Вилсанди ұлттық саябағы халықаралық маңызы бар сулы-батпақты жерлер немесе Рамсар тізіміне енді. 1990 жылдан бастап ұлттық саябақ ЮНЕСКО қамқорлығымен құрылған Батыс Эстония аралдарының биосфералық резерватының құрамына кіреді.

Сипаттама

Табиғатты қорғау аймағының аумағы 23882,1 гектарды құрайды, жақын арада ол ұлғайтылады. Қазіргі уақытта саябаққа келесі аумақтар кіреді: Вилсанди аралы, тағы 160 басқа аралдар, шамамен батыс бөлігі. Сааремаа және Хариланд түбегі. Вилсанди ұлттық паркінің орналасқан жері - Саар уезіндегі Кихеконна ауданы. Қорық жағалық ландшафттың табиғатын қорғау, оны зерттеу мақсатында және Батыс Эстония архипелагының мәдени мұрасын сақтау мақсаты көзделеді.

Вильсанди аралы шағын - ұзындығы 6 км және ені 3 км, аралдың жағалау сызығы толығымен шығанақтармен, қайнаулармен және мүйістермен тілімденген.

Вилсанди ұлттық саябағы құстар қорығы ретінде танымал. Қорық аумағында құстардың 247 түрі бар, оның 114-і көктемде ұя салады. Қорықтың суларында, негізінен Иннараху аралында, сұр итбалықтардың көп саны өмір сүреді.

Вильсанди ұлттық саябағында өсімдіктердің 600-ге жуық түрі өседі, соның ішінде сирек кездесетін түрлері бар.

Қорықтың халықаралық маңызы бар және ең алдымен мұнда тоқтайтын, ұя салатын және қоректенетін құстардың алуан түрінің құндылығын білдіреді. 250 түрдің ішінде ерекше құнды, мысалы, қарапайым гаганың колониялары бар. Аққу, кайра, үйректер, айдарлы қырқылдақ, сарыалқым аражегіш, үлкен және ұзын құйрықты бейнарықтар мен құмдауықтар кең таралған. Вилсанди ұлттық саябағында ұя салатын құстардың 99 түрі бар. Сонымен қатар, көптеген құстардың көші-қон жолдары Вилсанди арқылы өтетіні туралы ақпарат бар (ақ және қара қаздар, аққулар және басқалар).

Көрнекті орындары

Вилсанди аралының басты көрікті жері - 1809 жылы салынған шамшырақ. Ол әлі күнге дейін кемелерді өткізуге арналған нұсқаулық ретінде қызмет етеді. Сондай-ақ, Толли туристік фермасы мен маяк арасындағы аймақта айналадағы аралдардың көрінісін ұсынатын бақылау мұнарасы бар.

Вилсандиге жақын жерде үш шағын «құс» аралдары бар: Төменгі, Орта және Жоғарғы Вайка. Сәл ары қарай - Мустпанк, Карираху және Куллипанк аралдары. Бұл жерде Весилоо аралы да бар, оған теңіз суы қайтуы кезінде жаяу жетуге болады.