Вортицизм
Вортицизм — 1914 жылы негізін Перси Уиндем Льюис қалаған ағылшын авангардының бағыты. Бұл атаудың пайда болуы итальян футурологы Умберто Боччонидің "кез-келген өнер туындысы сезімдердің құйынынан туады" (итальяндық vortizto - құйын) деген ескертуіне байланысты. Футуризм сияқты, вортицизм де - бейнелеу өнерінде және мүсін жасауда таралған өткір, бұрыштық және өте динамикалық стиль және негізгі мақсаты - қозғалыс процессін жеткізу болды. Вортицизм бірінші дүниежүзілік соғыстың соңына дейін жетпегенімен, Англияда абстрактілі өнердің қалыптасу кезеңі ретінде маңызды рөл атқарды.[1]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Вортицизм бағыты туралы мәлімет 1914 жылы BLAST журналының бірінші санында жарияланып, онда оның манифесті, пейзаждан бас тартып, абстракцияға ұмтылған геометриялық стильді қолдайтын ойлар жазылды. Вортицизм бірнеше жыл ғана өмір сүріп, бір ғасырға жуық уақытқа ұмытылды. Тек 2011 жылы өткен Tate Britain көрмесінде осы стиль қайтадан еске алынды. Осыдан кейін вортицизм бағытында жұмыс істеген шеберлерге деген қызығушылық та, олардың жұмысына бағалар да өсті.
Вортицизмнің басты идеологы - импрессионизм соғысқа дейінгі әлем шындығын бейнелеуге мүмкіндік береді деген ойды ұстанған суретші Перси Уиндем Льюис болды. Льюис кубизм мен футуризмге ерекше көңіл бөліп, өз авторлық стилін - вортицизмді шығарды.
Ерекшеліктері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Динамика, өткірлік, бұрыштық секілді қасиеттерге ие. Адамның сұлбасы қарапайым геометриялық пішіндер ретінде салынып, нысандардың шекаралары айқын көрсетілді және түстердің шектеулі вариациясы қолданылды. Суретшілер көбінесе көзді тітіркендірмейтін, бірақ мазасыздық пен қауырттылықты тудыра алатын түстер гаммасы таңдады.
Вортицизм бағытында жұмыс жасаған суретшілер өз шығармашылығында әлемнің жылжымалылық қасиетін көрсетуге тырысты, бірақ көбіне бұл қозғалыс орталыққа бұрылды, яғни бейнелер центрифугада айналып жатқандай салынды. Шеберлер реализмге қарсы күресу барысында өз жұмыстарында адамдарды қарапайым геометриялық фигуралар («таяқ-таяқ-қияр») ретінде схемалық түрде бейнелеген.
Суреттер сюжетінде негізінен адамдар немесе ғимараттар көп салынып, машиналар мен басқа нысандарға аз көңіл бөлінді. Осы жағдайларда негізгі көзделетін мақсат - өндірістік қаланы жағымсыз түрде бояуға, оның адамның бойындағы даралықты қалай өлтіретінін жоятынын көрсетуге деген ұмтылыс.[2]