Вюрцбург мектебі

Вюрцбург мектебі – сана психологиясын зерттеген бағыттардың бірі. Бұл мектептің негізін салушылар – О.Кюльпе және К.Бюлер, ал өкілдеріне жататындар – Н.Ах, А.Марбе, О.Зельц және т.б.

• Вюрцбург мектебімен зерттелінген негізгі мәселелер:
• а) ойлаушы субъекттің белсенділігін анықтайтын ұғымдарды шағару;
• ә) ерекше психологиялық ақиқат ретіндегі ойлаудың қасиеттерін сипаттау және мазмұнын анықтау;
• б) ойлау процесінің психологиялық механизмдерін түсіндіру.
• Сәйкес әдістемені шығара отырып, Н.Ах ұғымдарды қалыптастырудың тәсілдерін таңдау процесі мен қолдану сипаты субъектімен шешілетін нақты міндеттерге байланыстылығын атап өтті. Осылайша, вюрцбурглық мектептің негізгі қосқан үлесі – «міндет» ұғымын енгізуі (В.Уайт). В.м. өкілдері интроспекция әдісін өзгертті. Субъекттің өзінің ішкі ойлары, елестері, күйзелістері жөніндегі есебі белгілі бір қойылған сұраққа жауапты іздеу, белгілі бір міндетті шешу жолымен жүрді. О.Кюльпе «Ойлау психологиясы» еңбегінде ойлау мен ерікті зерттеуде интроспекциялық әдісті қолданды. Зерттеген мәселелері: «эмпирикалық ойлау» деп аталатын және формалдық логика заңдарына сүйенетін «таза ойлаудың» нақтылы жүзеге асуын көрсететін психикалық актілер мен күйлер. Н.Ахтың тағы бір қосқан үлесі – «детерминациялық тенденциялар» тұжырымдамасын шығарып, негіздеуі. Басқаша айтқанда, бұл – себептендіру теориясы. Адамның бойындағы осындай детерминациялық тенденциялары адамды түртіп отыратын, санадан тыс процестерге жатады.
• Ойлау өзінен-өзі пайда болып қалыптаспайды. Ол тікелей сыртқы орта әсерінен пайда болады. Сезімдік елестер мен ойлаудың арақатынасын түсіндіруде бұлар мынадай пікірде болды. Өз-өздігінен сезімдік елестер мен ойлардың кез келген үйлесімі тіпті оңай логикалық есепті шешу үшін берілген міндеттің сезімдік көрінісінен тыс, одан еркін болатын, есептің (міндеттің) шарттары мен талаптары арасындағы қатынастарды ашу мен саналау маңызды болып табылады. В.м. өкілдері ойлаудың басқа психикалық процестерден өзіндік ерекшеліктерін көрсетті: тұтастылығы, бесенділігі, бағыттылығы, бейнесіздігі және т.б. В.м.-тің негізгі идеялары О.Зельцтің еңбектерінде жалғасын тапты. Ол ойлауды интеллектуалдық операциялардың қызмет етуі ретінде анықтады. О.Зельц өз алдына ойлау іс-әрекетінің қандай да бір нәтижесінің жүзеге асуындағы интеллектуалдық іс-әрекеттің әрбір сатысының қызметін анықтау мақсатын қойды. Қатынастарды саналау әрекеті ретіндегі ойлауды түсіндіру үшін оның міндетті шешуде жүзеге асырылатын әрекет немесе операция ретінде қарастыру керек. О.Зельц міндетті шешу барысы мен тәсілдерін сипаттауда үш ұғымды енгізді: арнайы реакция, яғни берілген жайтта қойылған мақсатқа сәйкес келетін объективті қажетті жауап.

Дереккөздер

Психология