Гердер Иогани Готфрид

ГЕРДЕР Иогани Готфрид (1744-1803) - неміс ағартушы-философы, жазушы, әдебиет зерттеушісі. 1762-64 жылдары Кенигсбергте оқыды және Канттан дәріс алды. Канттың ақыл-парасатқа "сынын" жоққа шығара отырып, оған өзінің адамның таным қабілетінің "физиологиясын" және тілдесудің "ақыл-парасаттан" бұрын болғандығы турасындағы ілімін қарсы қойды. Гердер тәжірибелерді қорытындылай отырып, кеңістік пен уақыт туралы түсінікті тұжырымдады, таным формасы мен материяның бұлжымас бірлігін дәріптеді. Табиғаттағы дамудың заңдылықтарына сүйене отырып, тарихи прогресс туралы ("Адамзат тарихы философиясына көзқарас", 1784-91) және қоғамның гуманизмге қарай ойысуы туралы ілімді дамытты. Гердер түрлі халықтардың рухани мәдениетінің өзіндік ерекшеліктерін ерекше атап көрсетті. Ол өңдіріс (қолөнер) мен ғылымның қоғам дамуындағы атқаратын ролі туралы маңызды пікір айтты. Гердер және адамның субъективті мақсаты мен оның объективті тарихи нәтижесінің бір арнаға сыймайтындығы туралы Шеллинг пен Гегельдің болашақ ілімін алдын ала болжай білді.