Грек әліпбиі

Грек әліпбиі
Түрі:	консонантты-вокалдық жазу
Тілдері:	грек тілі
Пайда болу уақыты:	б.з.б. шамамен IX—VIII ғғ.
Статусы:	Греция
Жазу бағыты:	солдан оңға
Белгілері:	24 әріп
Шығу тегі:	финикия жазуы

Грек әліпбиі (грек. Ελληνικό αλφάβητο) — Грек тілініӊ және грек тілі тобыныӊ басқа да тілдерініӊ әліпбиі. Б.з.б. IX ғ. соӊы б.з.б. VIII ғ. басынан бастап үзбей қолданылады. Ғалымдардыӊ болжауы бойынша, грек әліпбиі дауыссыз дыбыстармен бірге дауысты дыбыстар үшін бөлек әріптерді қолданылған бірінші әліпби. Әліпбиде барлығы 24 әріп.

Ғылымда

Грек әліпбиі ғылым мен техникада кеңінен қолданады. Көбіне пішіні латын әліпбиініӊ әріптеріне сәйкес келмейтіндерді (кестеде қызғылт түспен айқындалған) қолданады:

Α

Β

Γ

Δ

Ε

Ζ

Η

Θ

Ι

Κ

Λ

Μ

Ν

Ξ

Ο

Π

Ρ

Σ

Τ

ϒ

Φ

Χ

Ψ

Ω

α

β

γ

δ

ε

ζ

η

θ

ι

κ

λ

μ

ν

ξ

ο

π

ρ

σ

τ

υ

φ

χ

ψ

ω

Грек әріптерініӊ ғылымда қолданылуыныӊ мысалдары:

• Астрономияда: шоқжұлдіздардағы ірі жұлдыздарды белгілеу үшін
• Математикада: айнымалы шамаларды, коэффициенттерді, тұрақтыларды, амалдарды (қосындылау — Σ, көбейтінді — П және т. б.).
  • Геометрияда: бұрыштарды, жазықтықтарды, кейбір пішіндерді
• Физикада: физикалық шамаларды, тұрақтыларды, элементарлық бөлшектерді, сәулеленуді және т.б.
• Химияда: органикалық қосылыстардыӊ байланысыныӊ деӊгейін
• Биологияда: жеке дарақтыӊ топтағы әлеуметтік деӊгейін белгілеу үшін
• Лингвистикада: фонетиалық транскрипцияда дыбыстарды белгілеу үшін қолданылады.

Әріптер

Әріп	Атауы				Айтылуы		Финикия әліпбиіндегі үлгісі	Латын транслитерациясы		Сандық мағынасы
	көне грекше	визан- тиялық	қазіргі грек.	қазақша	көне грекше	қазіргі грек.		көне грекше	қазіргі грек.
Α α	ἄλφα		άλφα	альфа	[a] [aː]	[a]	алеф	a		1
Β β	βῆτα		βήτα	бета (вита)	[b]	[v]	бет	b	bh, b, v	2
Γ γ	γάμμα		γάμμα γάμα	гамма	[g]/[n]	[ɣ], [ʝ]	гимель	g	gh, g	3
Δ δ	δέλτα		δέλτα	дельта	[d]	[ð]	делт	d	dh, d	4
Ε ε	εἶ	ἒ ψιλόν	έψιλον	эпсилон	[e]		хе	e		5
Ζ ζ	ζῆτα		ζήτα	дзета (зита)	[dz], кейінірек [zː]	[z]	заин	z		7
Η η	ἦτα		ήτα	эта (ита)	[ɛː]	[i]	хет	e, ē	i	8
Θ θ	θῆτα		θήτα	тета (фита)	[tʰ]	[θ]	тет	th		9
Ι ι	ἰῶτα		ιώτα γιώτα	йота	[i] [iː]	[i], [j]	йод	i		10
Κ κ	κάππα		κάππα κάπα	каппа	[k]	[k], [c]	каф	c	k	20
Λ λ	λάβδα	λάμβδα	λάμδα λάμβδα	лямбда (лямда)	[l]		ламед	l		30
Μ μ	μῦ		μι μυ	мю (ми)	[m]		мем	m		40
Ν ν	νῦ		νι νυ	ню (ни)	[n]		нун	n		50
Ξ ξ	ξεῖ	ξῖ	ξι	кси	[ks]		самех	x	x, ks	60
Ο ο	οὖ	ὂ μικρόν	όμικρον	омикрон	[o]		аин	o		70
Π π	πεῖ	πῖ	πι	пи	[p]		пе	p		80
Ρ ρ	ῥῶ		ρω	ро	[r], [r̥]	[r]	реш	r, rh	r	100
Σ σ ς	σῖγμα		σίγμα	сигма	[s]		шин	s		200
Τ τ	ταῦ		ταυ	тау (тав)	[t]		тав	t		300
Υ υ	ὖ	ὖ ψιλόν	ύψιλον	ипсилон	[y], [yː] (әуелгіде [u], [uː])	[i]	вав	u, y	y, v, f	400
Φ φ	φεῖ	φῖ	φι	фи	[pʰ]	[f]	белгісіз	ph	ph, f	500
Χ χ	χεῖ	χῖ	χι	хи	[kʰ]	[x], [ç]		ch	ch, kh	600
Ψ ψ	ψεῖ	ψῖ	ψι	пси	[ps]			ps		700
Ω ω	ὦ	ὦ μέγα	ωμέγα	омега	[ɔː]	[o]	аин	o, ō	o	800

HTML және Юникод

Код	Әріп	Unicode		Код	Әріп	Unicode
α	α	U+03B1		Α	Α	U+0391
β	β	U+03B2		Β	Β	U+0392
γ	γ	U+03B3		Γ	Γ	U+0393
δ	δ	U+03B4		Δ	Δ	U+0394
ε	ε	U+03B5		Ε	Ε	U+0395
ζ	ζ	U+03B6		Ζ	Ζ	U+0396
η	η	U+03B7		Η	Η	U+0397
θ	θ	U+03B8		Θ	Θ	U+0398
ι	ι	U+03B9		Ι	Ι	U+0399
κ	κ	U+03BA		Κ	Κ	U+039A
λ	λ	U+03BB		Λ	Λ	U+039B
μ	μ	U+03BC		Μ	Μ	U+039C
ν	ν	U+03BD		Ν	Ν	U+039D
ξ	ξ	U+03BE		Ξ	Ξ	U+039E
ο	ο	U+03BF		Ο	Ο	U+039F
π	π	U+03C0		Π	Π	U+03A0
ρ	ρ	U+03C1		Ρ	Ρ	U+03A1
σ	σ	U+03C3		Σ	Σ	U+03A3
ς	ς	U+03C2
τ	τ	U+03C4		Τ	Τ	U+03A4
υ	υ	U+03C5		Υ	Υ	U+03A5
φ	φ	U+03C6		Φ	Φ	U+03A6
ψ	ψ	U+03C8		Ψ	Ψ	U+03A8
χ	χ	U+03C7		Χ	Χ	U+03A7
ω	ω	U+03C9		Ω	Ω	U+03A9