Дерматоглифика

Дерматоглифика - саусақ пен алақан терісінің бедерлерін зерттейтін ілім.

Тарихы

Өз алдына жеке ілім болып 19 ғасырдың аяғы мен 20 ғасырдың басында қалыптасты. 1926 жылы Америка анатомдары ассоциациясының әр жылды өткізілетін 42 – сессиясндаДерматоглифика айрықша термин болып танылып, әдебиетке енді.

Бөлімдері

Дактилоскопия (саусақ бедерлерінің сипаты) – Дерматоглификаның бір бөлігі. Алақанның бүгілу сызықтары Дерматоглификаға жатпайды. Адам баласы өзінің алақаны мен саусақтарындағы тері бедерлерінің айқыштану ерекшеліктеріне өте ерте заманнан назар аударған. Ертедегі Қытай, Үндістан, Египет, Ассирия, Вавилон тұрғындары саусақ бедерлерін қол қоюдың орнына пайдаланған. 19 ғасырдың аяғынан бастап қылмты адамдарды бір-біріен ажырату үшін сот эспертизасында дактилоскопия кең қолданылды. Тері бедерлерін жан-жақты зерттеу нәтижесінде оның нәсілдік ерекшелңктері бар екені дәлелденді. Сонымен бірге жер шарындағы халықтардың бір-бірінен өзара дерматоглификалық айырмашылықтары да бар. Дерматоглификаның өзіне тән тарихи даму сатыларын зерттеу арқылы әрбір нәсілдердің шығу тегін, олардың этникалық қалыптасу жолдарын анықтауға болады. Оны саусақ пен алақан терісі бедерлерінің әр халықтағы топтасу сипаттарына қарай айырады.

Саусақ бедерлері

Саусақ бедерлерін жалпы 4 түрге бөледі: 1) доға тәрізді, 2) ілгешек, 3) дөңгелек орай тәрізді, 4) күрделі бедерлер. Саусақ бедерлерінің дельталық индексінің де едәуір маңызы бар. Еуропа халықтарында орай тәрізді бедерлер солтүстіктен оңтүстікке, батыстан шығысқа қарай жүрген сайын жиі кездеседі. Дельталық индекс те осы бағытта таралған. Европ. нәсілдерге дельталық индекс – орташа шамамен 10,77–14,65. Африка халықтарының саусақ бедерлері жалпы Еуропа тұрғындарына ұқсастау. Африкалықтардың дельталық индексі 11,43-13,54. Азия халықтарында ілмешектен гөрі орай тәрізді бедерлер жиірек кездеседі. Мұнда оңтүстіктен – солтүстікке, шыңыстан-батысқа қарай орай бедерлері жиілей түседі. Дельталық индектің де таралу баңыииары осындай. Азияда жалпы индекс орташа шамамен 13,45-15,90. Қазақтардың дельталық индексі шамамен 14,5. Бұлардың саусақтарында орайға қарағанда ілмешек бедерлері жиірек. Қазақтың алақан бедерлерінің сызығы орта есеппен 33,5. Қазақтың дерматоглификалық ерекшеліктері Азия мен Еуропа халықтарының аралығынан орын алады.