Днестр шатқалы
| Днестр шатқалы | |
 | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Ұзындығы | 250 км |
| Ені | 100−200 км |
| Орналасуы | |
| 48°43′38″ с. е. 25°38′21″ ш. б. / 48.7273° с. е. 25.6393° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°43′38″ с. е. 25°38′21″ ш. б. / 48.7273° с. е. 25.6393° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Украина |
| Аймақтар | Тернополь облысы, Хмельницкий облысы, Ивано-Франковск облысы, Черновцы облысы |
 Днестр шатқалы Ортаққорда | |
Днестр шатқалы — Днестр өзенінің каньоны, Украинадағы Днестр өзенінің аңғарында орналасқан. 2010 жылдың 3 ақпанында Днестр каньоны аймақтық ландшафты саябағы Ұлттық табиғи парк мәртебесін алды.
Сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Днестр шатқалы төрт облыстың (Тернополь, Хмельницкий, Ивано-Франковск және Черновцы) шекарасында орналасқан. Ұзындығы 250 шақырымға жететін бұл Еуропадағы ең үлкен шатқалдардың бірі. Днестр шатқалы ғажайып пейзаждарымен, жалпақ жапырақты ормандармен жабылған жартасты жағалауларымен, көптеген үңгірлер мен гроталар, аралдар мен сарқырамаларымен, табиғи сұлулығымен танымал.
Днестр шатқалы Алтын Липа мен Збруч өзендерінің сағалары арасында орналасқан Днестр өзенінің көркем бөлігі деп аталады. Өзеннің үстіндегі тік беткейлермен қоршалған. Оның алқаптағы ені 100 - 200 метрден аспайды. Тау жыныстары силур және девон шөгінділеріне жатады. Бұл жерлерге альпинисьер мен ғылыми зерттеушілер жиі барады. Табиғи жағдайлар, климаты - бұл жерлер үшін әдеттен тыс жылы, ол Галисия субтропиктері деп аталды. Днестр жағалауларында орналасқан тас қабырғалар күннің жылуын ұстап тұруға қабілетті болғандықтан, жазда жауын-шашын болмайды, ал көктемде табиғат батыс аймақтың қалған бөліктеріне қарағанда бірнеше апта бұрын келеді.
Өзеннің сол жағалауында табиғи түзілімдер – шамамен 500 миллион жылдық флора мен фаунаның қазба қалдықтары, сондай-ақ ежелгі тау жыныстары шөгінділері бар. Бұл аймақта жануарлардың, құстардың және балықтардың көптеген түрлері, соның ішінде Қызыл кітапқа енгендер мекендейді.[1][2][3]
Табиғи көрікті жерлері мен сәулет ескерткіштері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шатқалдың бойында көптеген сарқырамалар мен тау бұлақтары бар. Дәл осы жерде биіктігі 16 метрге жететін ең үлкен жазық сарқырамасы Джуринский орналасқан. Трубчин, Устечко, Вистри ауылдарының аймағында жасы 400 миллион жылдан асатын биік жартастар бар.
Ерекше қорғалатын аумақта қайың, қызылқайың, емен ормандары өседі. Өсімдіктердің 100-ден астам түрі эндемикалық және реликт түрлерге жатады. Днестр шатқалы орман, су және дала биоценоздарын біріктіреді, бұл фаунаның алуан түрлілігін дамыту және сақтау үшін жағдай жасайды.
Өзен аңғары ежелгі уақытта адамдар қоныстанған. Городенков ауданының аумағында ежелгі тұрақтардың бірі орналасқан. Днестр шатқалы гроттар мен үңгірлерге толы. Олардың кейбіреулері аскеталық монахтар үшін баспана ретінде қызмет етті. Бакот жартас монастыры - ең танымал монастырь, ол шамамен XI-XII ғасырларда пайда болды.
Шатқалға жақын ауылдарда орналасқан тарихи ескерткіштердің қатарында шіркеулер, қорғандар мен сарайлардың қирандылары, көне бекіністер бар. Ең танымал көрікті жерлер - Успен Мария шіркеуі, Әулие Михаил шіркеуі, Окопы ауылындағы бекініс қалдықтары және Королец ауылындағы XVIII ғасырдағы шіркеу. Джуринск сарқырамасынан қашық емес жерде ескі диірмен мен Червоногород қамалының қирандылары бар. Бастапқыда қамал XIII ғасырда ағаштан салынған, бірақ XVII ғасырда тастан қайта салынған. Топырақта темір оксидтерінің көп болуына байланысты ойпаттың беткейлері ашық қызыл түсті, қамалдың атауы да осыдан.[4][5]
Днестр шатқалы туралы ТОП 10 қызықты фактілер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Днестр шатқалы шамамен 250 км-ге созылып жатыр және төрт облыстың шекарасында орналасқан;
- Днестр шатқалы осыдан мыңдаған жылдар бұрын ауданның ерекше геологиялық құрылымының, сондай-ақ тектоникалық қозғалыстардың, су және жел эрозиясының процестерінің нәтижесінде пайда болды.
- Шатқалдың жағаларында палеозой дәуірінде (шамамен 400 миллион жыл бұрын) қалыптасқан ежелгі силур және девон жыныстарының қалдықтары бар.
- Днестр шатқалының ең көне көрікті жерлері - Девон кезеңіндегі жартастар мен сарқырамалар.
- Шатқалдың бойында үңгір монастырлары, ежелгі қамалдардың қирандылары және құрбандық шалу орындары сияқты көптеген көрнекі орындар бар.
- Днестр шатқалы - Украинаның жеті көрікті жерінің бірі, оны украиндықтар 2008 жылы онлайн дауыс беру арқылы таңдаған.
- Днестр шатқалы ішінде өзінің микроклиматы құрылған, ол өзінің сипаттамалары бойынша тропиктікке ұқсайды.
- Днестр шатқалының флорасы мен фаунасы толық зерттелмеген. Ғалымдардың пікірінше, бұл суларды мекендейтін тірі организмдердің үштен екісінен астамы ерекше түрлер болып табылады.
- Днестрдегі ең танымал демалыс түрлерінің бірі - өзен рафтингі.
- Днестр бойында әлемде теңдесі жоқ бірегей қорық бар (Подольск Товрты).[6]
Фотосуреттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Беремяный (Тернополь облысы) ауылының жанындағы «Қызыл тау» | Днестр шатқалы | Тернополь облысының Губин ауылы мен Ивано-Франковск облысының Чернелица кенті арасындағы Днестрдің меандры | Литячи ауылының жанындағы Днестр өзеніндегі Инь-Ян аралы |
|---|---|---|---|
 |
 |
 |
 |
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Днестр шатқалы. Тексерілді, 11 сәуір 2024.
- ↑ Днестр шатқалы (Украина). Тексерілді, 12 сәуір 2024.
- ↑ «Днестр каньоны» ұлттық табиғи саябағы. Тексерілді, 12 сәуір 2024.
- ↑ Днестр каньоны: табиғи ерекшеліктері мен тарихи ескерткіштері. Тексерілді, 12 сәуір 2024.
- ↑ Днестр шатқалы - Украинаның табиғат ғажайыптарының бірі. Тексерілді, 12 сәуір 2024.
- ↑ Днестр шатқалы туралы ТОП 10 қызықты фактілер. Тексерілді, 12 сәуір 2024.